θεόδωρος Παππάς

υλικά & τεχνικές

στο σχέδιο και στην ζωγραφική

ασκήσεις με τα εργαλεία σχεδίασης

βιβλιογραφία & διαδικτυακές πηγές

ΛΕΞΙΚΟ της

ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ

[της ζωγραφικής Τέχνης του Διονυσίου Ιερομόναχου]

§ 3. Περί κατασκευής κονδυλίων

_ _

§ 1. ήτοι περί του πως να ιστορίζης εις τον τοίχον.

Και πρώτον περί από τι και πως να κατασκευάζης τα κονδύλια.

(από τον Ανώνυμο 2ο)

το πινέλο Quill

Quill Brushes

[τροποποιημένο και προσαρμοσμένο απόσπασμα από «το Λεξικό των Πινέλων»* για το Λεξικό της Ερμηνείας]

*«το Λεξικό των Πινέλων / ιστορία, κατασκευή & χρήση»

προσωρινός τίτλος του ψηφιακού βιβλίου που θα αναρτηθεί τμηματικά και θα αναφέρεται στα πινέλα, τη χρήση, την ιστορία και την κατασκευή τους..

περιεχόμενα

Εισαγωγή

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ

«ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»

Περί κατασκευής κονδυλίων

Τα κείμενα και οι παράγραφοι (§) στον Διονύσιο ιερομόναχο και τους ανώνυμους.

§ 3. Περί κατασκευής κονδυλίων

§ 1. “ήτοι περί του πως να ιστορίζης εις τον τοίχον. Και πρώτον περί από τι και πως να κατασκευάζης τα κονδύλια”

παλαιότερες πηγές

αντλώντας από νεώτερες πηγές...

“ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ” Ελευθερουδάκη

εκδ., ..... τόμος 12ος / σελ. 989

Δύο διαφορετικά πινέλα

Στον Ανώνυμο 2ο (§ 1.)

λεξικό

επιλεγμένων λέξεων

επιλεγμένες λέξεις από τις παραγράφους

Διονύσ. Ιερομ., αριθμημένη παράγρ., § 3.

Ανώνυμ. 1ος αριθμημένη παράγρ., § 2.

Ανώνυμ. 2Ος αριθμημένη παράγρ., § 1.

Δευτερεύουσες συμπληρωματικές λέξεις

λέξεις από τα συμφραζόμενα

εργαλεία

ζωικά

φυτικά / ξυλώδη

ορυκτά

_Κονδύλι

πινέλο και γραφίδα

πινέλο ή xρωστήρας

βούρτσα

σιντζάπια / Squirrel

φούντες από τρίχες χοίρων (Bristle brushes)

Ανώνυμος 2ος _§ 1.

Cennini

“ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ” Ελευθερουδάκη

μπρισίμι (πιρσίμι)

το μεταξόνημα και πως δένεται η φούντα

σημείωση

πτερόν

..........

Χειρολαβές & φούντες

8.1

Λαβές από τα ξυλώδη

δενδρικά και άλλα ξυλώδη

The British Museum

8.2

Λαβές από τα ζωικά

Quill ferules

ελεφαντόδοντο (ivory)

8.3

Λαβές από τα συνθετικά

8.4

Λαβές από χαρτί

8.5

προσαρμογή της λαβής

στο πινέλο QUILL

…...

Rotary Tree Brush

Ονοματολογία & παρωνύμια

των πινέλων στον Διονύσιο Ιερομόναχο

και την Δύση.

προπλαστάρια και προπλαστήρια

ανοιχτάρια

σαρκοστάρια

λαμματιστάρια

Τι σημαίνουν στην πράξη αυτά τα ονόματα;

ονοματοδοσία

III

….........................

(εκτενές απόσπασμα από το βιβλίο μου (...), με τον προσωρινό τίτλο «Το Βιβλίο των Πινέλων»)

Το πινέλο QUILL

IV_1. 19ος αρχές 20ου αιώνα

με βάση τους καταλόγους και τα βιβλία οδηγιών της W & N

IV_2. η επιλογή των φτερών

IV_3. Τα είδη των πτηνών

IV_4. κάλαμος, φυσικός & πλαστικός IV_5. επικάλυψη του δακτυλιδιού με μετάξι

IV_6. Κρίκος, σύρματα περίδεσης

IV_7. δεσίματα, γαλλικό & αγγλικό

IV_8.

πως κατασκευάζονται τα πινέλα Quill σύμφωνα με τις παλαιότερες και νεώτερες πηγές

εκτός βιομηχανικής παραγωγής.

IV_9. Ονομασίες του πινέλου και οι χρήσεις του που απαντώνται στις μέρες μας

Lettering Quill

V_1. οι φούντες των πινέλων

QUILL και η προέλευσή τoυς

κακούρια:

Μπερδέματα με τα ονόματα και την προέλευση των φυσικών τριχών και τα δύσμοιρα ζώα.

V_2. Kolinsky Sable

V_3. redsable ή sable hair brush

Κόκκινος σκίουρος & ζωγραφική επιφάνεια

προμηθευτές

V_4. Kazan squirrel

V_5. Squirrel και petit–gris

V_6. Badger

Badger , παραπομπές , πηγές , βοηθήματα, …

Badger Blender

V_7. φούντα από τρίχα κατσίκας

V_8. SABELINE

V_9. “καθαρές” & μικτές τρίχες στις φούντες

V_10. τύποι της φούντας

Πηγές

Φυσικές / Ζωικές Ίνες

σημειώσεις για “σιντζάπια”

Κονδύλι

εισαγωγή

Οι ψηφιακές εκδόσεις της «ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ» που μας παρέχουν ελεύθερα οι διαδικτυακοί πάροχοι δεν περιλαμβάνουν τα δύο πηγαία κείμενα (απ' όπου άντλησε την δομή και μέρος του περιεχομένου για την δική του «ΕΡΜΗΝΕΙΑ» ο Διονύσιος Ιερομόναχος), γύρω από την κατασκευή και χρήση των ζωγραφικών εργαλείων και μεθόδων που υπάρχουν στην έντυπη έκδοση ..υπό Α. Παπαδοπούλου – Κεραμέως

/ Εν Πετρουπόλει / ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ B. KIRSCHBAUM /1909/ ανατύπωση ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΠΑΝΟΥ / 1976).

Οι συγγραφείς αυτών των πηγαίων κειμένων (ΠΗΓΑΙ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ), μάς είναι άγνωστοι, γι' αυτό και αναφέρονται από τους “νεώτερους” εκδότες και μελετητές τους ως Ανώνυμος 1ος, (ή όπως αναγράφεται στην έντυπη έκδοση των χειρόγραφων, Διονυσίου του εξ Αγράφων ...κείμενον συνταχθέν περί το τέλος του 16ου αι. / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α' / σελ. 238 στην έκδ. Σπανού) και Ανώνυμος 2ος (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β' / σελ. 255 στην έκδ. Σπανού).

Στην έκδοση ΣΠΑΝΟΥ και στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β' (ΠΗΓΑΙ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΞ ΑΓΡΑΦΩΝ) έχουμε ένα κείμενο με τίτλο “ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΟΙΧΟΥ”. Στον συγγραφέα του δίνεται το όνομα Ανώνυμος 2ος.

Έχουμε να κάνουμε με κείμενο που συμβουλεύονταν οι ζωγράφοι των μονών μαζί με αυτά του Ανώνυμου 1ου, (άλλα και παρόμοια ανέκδοτα κείμενα και τέλος το πιο ολοκληρωμένο, αυτό του Διονυσίου ιερομόναχου (Διονυσίου του εκ Φουρνά της Ευρυτανίας).

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη “ΑΝΕΜΗ” μας δίνει μια από τις πρώτες εκδόσεις της “ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ”. Μπορούμε να κατεβάσουμε το βιβλίο ελεύθερα από εδώ:

http://anemi.lib.uoc.gr/search/?search_type=simple&display_mode=overview&stored_cclquery=contributor=(Tchelistchew,%20Gregoire%20Theodorowitsch.)&rss=0νmber=10&keep_number=10&offset=1

ή Home > Search > Browse

εκεί επιλέγουμε στο αναδιόμενο παράθυρο επιλογών το contributor και στο ..... γράφουμε Tchelistchew, Gregoire Theodorowitsch μετά κάνουμε κλίκ στο κουμπί Browse μας πηγαίνει σε μια σελίδα με ένα κατάστιχο ονομάτων που μπορούμενα επιλέξουμε και επιλέγουμε το -> Tchelistchew, Gregoire Theodorowitsch και μας πηγαίνει στη σελίδα όπου έχουμε ένα άλλο κατάστιχο αλλά με ένα μόνον βιβλίο. Αυτό που θέλουμε. Κάνουμε κλίκ στο εικονίδιο με το εξώφυλλο του βιβλίου και πάμε στην σελίδα από όπου μπορούμε να το κατεβάσουμε στον σκληρό μας δίσκο..

(Search command:) Contributor=""Tchelistchew, Gregoire Theodorowitsch.""

Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών -> Ανέμη

Διονυσίου του εκ Φουρνά Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης εκ χειρογράφου του ιη' αιώνος εκδοθείσα κατά το πρωτότυπον αυτής κείμενον υπό Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως. Εν Πετρουπόλει Εκ της τυπογραφίας της Αγιωτάτης Συνόδου, 1900

Κωδικός Πόρου 000086387
Συγγραφέας Διονύσιος ο εκ Φουρνά
Εκδότης Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, Αθανάσιος (1856-1912)
Συντελεστής Tchelistchew, Gregoire Theodorowitsch.
Τόπος Έκδοσης Εν Πετρουπόλει
Εκδότης Εκ της τυπογραφίας της Αγιωτάτης Συνόδου
Χρόνος Έκδοσης 1900.
Συλλογή Συνεργασίες Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κρήτης

 Ψηφιακές Συλλογές--Ελληνική Ψηφιακή Βιβλιογραφία 15ος-21ος αιώνας  
 Ψηφιακές Συλλογές--Ελληνική Ψηφιακή Βιβλιογραφία 15ος-21ος αιώνας--19ος αιώνας

Ίδρυμα Πανεπιστήμιο Κρήτης Τοποθεσία Πανεπιστήμιο Κρήτης - Ρέθυμνο

Σημειώσεις: Τεύχος πρώτον εκτυπωθέν δαπάνη του μακαρίτου

Γρηγορίου Θεοδώρου Tchelistchew.

.............................

σημείωση για την έκδοση του πρώτου τεύχους, έκδ. 1900

από τον πρόλογο του εκδότη στην ολοκληρωμένη έκδοση του 1909

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΕΝ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΕΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ B. KIRSCHBAUM / 1909

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΠΑΝΟΥ (1976)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ _Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ – ΚΕΡΑΜΕΩΣ ..... 1909

(.............................)

Έτει 1900-ω διενεμήθη εις ολίγα αντίτυπα το πρώτον τεύχος ατελούς τινος εκδόσεως της Διονυσίου του εκ Φουρνά «Ερμηνείας της Ζωγραφικής τέχνης»΄ ην επιμελεία ημετέρα γενομένην είχεν εκτυπώσει προ ετών ικανών (1893) ιδίαις δαπάναις ο Γρηγόριος Θεοδώρου Tchelistchew¹. (................)

σημ. ¹ Διονυσίου του εκ Φουρνά ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης εκ χειρογράφου του ιη' αιώνος εκδοθείσα κατά το προτότυπον αυτής κείμενο υπό Α. Παπαδοπούλου – Κεραμέως. Τεύχος πρώτον εκτυπωθέν δαπάνη του μακαρίτου Γρηγορίου Θεοδώρου Tchelitschew. Εν Πετρουπόλει, εκ της τυπογραφίας της Αγιοτάτης Συνόδου 1900.

(......)

έχοντας όμως υπόψιν μας ότι ούτε της “ΑΝΕΜΗ” ούτε άλλη από τις ελεύθερες εκδόσεις της «ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ» δεν περιλαμβάνουν τα κείμενα των Ανωνύμων 1 και 2.

Όσα αφορούν τις εκδόσεις και τις περιπέτειες που είχε η «ΕΡΜΗΝΕΙΑ» στους δύο περασμένους αιώνες (19ο και 20ο αι.)

θα αναφερθώ στην ολοκληρωμένη ανάρτηση του βιβλίου που ετοιμάζω με τον “προσωρινό” τίτλο «ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ».

_ _

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ

«ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»

Περί κατασκευής κονδυλίων

Τα κείμενα και οι παράγραφοι (§) στον Διονύσιο ιερομόναχο και τους ανώνυμους.

Διονύσιος Ιερομόναχος

Στην βιβλιόδετη έκδ., “ΣΠΑΝΟΥ” / 1976

στην αριθμημένη παράγραφο § 3. / σελ. 11

Ανώνυμος 1ος

Στην βιβλιοδετημένη έκδ., “ΣΠΑΝΟΥ” / 1976

Στην παράγραφο § 2. / σελ. 239

Ανώνυμος 2ος

Στην βιβλιοδετημένη έκδ., “ΣΠΑΝΟΥ” / 1976

Στην παράγραφο § 1. / σελ. 255

_ _ _

Στο ελεύθερο ψηφιακό αποθετήριο “ΑΝΕΜΗ”,

σελ.,11/ σελ.,pdf 20

§ 3. Περί κατασκευής κονδυλίων

Από τον Ανώνυμο 1ο έχουμε ένα παρόμοιο κείμενο, στην ουσία

ο Διονύσιος Ιερομόν., αντιγράφει με ασήμαντες διαφορές τον Ανώνυμο 1ο.

Από τον Ανώνυμο 2ο έχουμε ένα διαφορετικό κείμενο γύρω από την κατασκευή των πινέλων.

Στο κείμενό του με τον τίτλο “ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΥ” στην παράγρ. § 1. δίνονται οι οδηγίες της κατασκευής των κονδυλίων. [σελ. 255 / εκδ. ΣΠΑΝΟΥ / 1976]

“ήτοι περί του πως να ιστορίζης εις τον τοίχον. Και πρώτον περί από τι και πως να κατασκευάζης τα κονδύλια”

§ 1. «Τα μεν ανοικτάρια γίνονται από την χαίτην, ήγουν από τας τρίχας του όνου, και από τον αστράγαλον του βωδίου και από τας τρίχας των αιγών τας ίσας, και από την σιαγόνα του μουλαρίου. Ποιήσεις δε ταύτα ούτος. Πέρασον τας τρίχας εις πτερόν αετού και ποιείς ανοικτάρια ομοίως

και σαρκοστάρια και άλλα όσα θέλεις' τα δε προπλαστάρια ποίησον από τας τρίχας των χοίρων, δένοντάς τα μόνον εις ξύλον χωρίς πτερόν, κήρωσε δε και το μπρισίμι όπου θέλεις να τα δέσης. Ούτω λοιπόν γίνονται τα κονδύλια της του τοίχου ιστορίας.»

Στα κείμενα αυτά δεν υπάρχουν βασικές οδηγίες όπως ότι εκτός του σωστού δεσίματος της φούντας με το μεταξόνημα πρέπει να τραβήξουμε με κάποιο τρόπο την φούντα μέσα από τον κάλαμο του φτερού, τι είδους κόλλα θα χρησιμοποιήσουμε, αν χρησιμοποιήσουμε ώστε να κολλήσουμε την φούντα με το φτερό ή αν θα χρησιμοποιήσουμε αντί της κόλλας τα εξωτερικά δεσίματα σύσφιξης με σύρμα ή μεταξόνημα, κτλ.

Όλα αυτά θα τα δούμε παρακάτω.

παλαιότερες πηγές

Cennino Cennini “Το βιβλίο της Τέχνης”

Ελληνική έκδοση

κατασκευή των πινέλων / φούντα από σκίουρο

LXIII σελ., 39

LXIV σελ., 39 – 40 σκίουρος

LXVI σελ., 41 διατήρηση των τριχών

αντλώντας από νεώτερες πηγές...

Daniel V. Thompson «ΑΥΓΟΤΕΜΠΕΡΑ»

“Πινέλα με τρίχα από σαμούρι” / σελ. 161 / εκδ., Αρμός 1997

(....) Βεβαίως θα πρέπει κανείς να μπει στον κόπο να βρέξει

για λίγο τους κοίλους δακτυλίους μέσα σε ζεστό νερό, για να

τους μαλακώσει, ώστε να μη σκάσουν και σπάσουν όταν τα στελέχη πιεστούν για να προσαρμοστούν σ' αυτούς' αλλά αυτό αποτελεί ασήμαντη υπόθεση. (....)

Θα πρέπει οι κάλαμοι των φτερών να μαλακώσουν λίγο ώστε να γίνουν πιο εύκαμπτοι και έτσι όταν το εξωτερικό μεταξόνημα σύσφιξης (εξωτερικής περίδεσης) ή αν επιλεχτεί (όπως συμβαίνει στα περισσότερα σύγχρονης κατασκευής πινέλα Quill) το περιελιγμένο σύρμα (εξωτερικής περίδεσης) που θα σφιχτεί γύρω τους αυτοί να μην σπάσουν.

“ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ” Ελευθερουδάκη

εκδ., ..... τόμος 12ος / σελ. 989

(.........)

πλείστοι χρωστήρες κατασκευάζονται εκ τριχών χοίρου ή αγριοχοίρου πρός μείζονα αντοχήν, ενώ άλλοι παρέχουσιν τρίχας άλλων ζώων περισσότερον μαλακάς.

Στα μεσαιωνικά πινέλα μικρογραφιών ή .... μικρών διαστάσεων ....

κατασκευάζοντο εκ τριχών ικτίδων τιθεμένων εντός της οπής πτερού όρνιθος ή χηνός, αναλόγως του μεγέθους.

(............)

Οι δια την τοιχογραφίαν προοριζόμενοι χρωστήρες κατασκευάζοντο από τρίχας χοίρου ή αιγός, από τον αστράγαλον του βοδιού ή από την σιαγόνα του μουλαριού.

(............)

Δύο διαφορετικά πινέλα

Αρχικά [Διονύσιος Ιερομ.§ 3. / Ανώνυμ.1ος,§ 2. / Ανώνυμ.2ος § 1.] έχουμε ένα είδος πινέλου που χρησιμοποιεί τους καλάμους των φτερών στην περίδεση της φούντας και ονομάζονται στη Δύση Quill Brushes.

Τα χρησιμοποιούμε και “σήμερα”. Τα βρίσκουμε σε μεγάλη ποικιλία τύπων (κυρίως στρογγυλά με ακμές στο σχήμα της φλόγας round/mop, λοξότμητα και λοξότμητα κεραμουργού, πλατιά φουντωτά και πλατιά.

Με φούντες από σκίουρους (σιντζάπια), κατσίκας, βοδιού, Badger (ασβού), συνθετικές, κ.αλ.

Χρησιμοποιούνται στην ζωγραφική, το σχέδιο, την καλλιγραφία,την διακοσμητική, στο καθάρισμα του χρυσού, πάνω σε χαρτί, σε υφάσματα, ξύλο, τοίχο, κεραμικά, με υδατοδιαλύματα, μελάνης, ακουαρέλας, τέμπερας, ζωικής τέμπερας (αυγού), κ.αλ.

Σήμερα βέβαια την πρωτοκαθεδρία έχουν τα πινέλα με τα κωνικά σωληνώδη δακτυλίδια ή χιτώνια (ferules) από γαλβανισμένο νικελιούχο ορύχαλκο, κ.αλ., και η δέση της φούντας τους με νήμα και κόλλα, είναι προστατευμένη κρυβόμενη κάτω από το χιτώνιο.

Στον Ανώνυμο 2ο (§ 1.)

και στον Cennino Cennini [ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, στην ελληνική έκδοση LXV. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΑ ΠΙΝΕΛΛΑ ΑΠΟ ΓΟΥΡΟΥΝΙΣΙΑ ΤΡΙΧΑ. (σελ.40 – 41), μετάφρ. από τα γαλλ. Π. Τέτσης / εκδ. ARTIGRAF 1990]

Έχουμε τις οδηγίες κατασκευής και ενός δεύτερου διαφορετικού τύπου πινέλου με φούντα από τρίχες χοίρων (Bristle brushes) δεμένη πάνω στην χειρολαβή για χρήση στον τοίχο.

Η διαφοροποίηση αυτή, στην κατασκευή των πινέλων για τους προπλασμούς, αφορούν εδώ την τοιχογραφία.

λεξικό

επιλεγμένων λέξεων

επιλεγμένες λέξεις από τις παραγράφους

Διονύσ. Ιερομ., αριθμημένη παράγρ., § 3.

Ανώνυμ. 1ος αριθμημένη παράγρ., § 2.

Ανώνυμ. 2Ος αριθμημένη παράγρ., § 1.

κονδύλια,

σιντζάπια,

πιρσίμι (κηρωμένον),

πτερόν,

ανοικτάρια,

σαρκωστάρια,

προπλαστάρια.

Δευτερεύουσες συμπληρωματικές λέξεις:

μεταξόνημα,

μεγάλα κονδύλια,

κύρωσε ..,

κονδύλια του τοίχου

λέξεις από τα συμφραζόμενα

φούντα (πινέλου),

βούρτσα (πινέλο),

χειρολαβή (πινέλου),

δεσίματα και κρίκοι (στην χειρολαβή),

ζωικές τρίχες,

εργαλεία

ψαλίδι (μικρό)

ζωικά

ουρές από σιντζάπια, τρίχες, νύχι, πιρσίμι κηρωμένον, πτερόν,

μεταξόνημα, χαίτην, τρίχας του όνου, (από τον) αστράγαλον

του βοδιού, (από την) σιαγόνα του μουλαριού, τρίχας των αιγών,

τρίχας των χοίρων, πτερόν αετού,

φυτικά / ξυλώδη

ξύλον, σανίδιον

ορυκτά

νερό

_Κονδύλι

πινέλο και γραφίδα

ελληνιστική κοινή (το) κονδύλιον,

εξέλιξη της κοινής ελληνιστικής είναι

η μεσαιωνική. ελλην. = κονδύλι(ν).

[κ.νεωτ., δημοτ. Κοντύλι, όταν αναφερόμαστε σε γραφίδα /γραφικό κάλαμο ].

ο χρωστήρ εν τη ζωγραφική

(Μεγ.Λεξ.Ελλ.Γλωσ. Δημητράκου, ... , [5] του λήμματος)

_ _

ΚΟΝΔΥΛΙΟΝ, Κοντίλι, Κονδύλι, από το Κόνδυλος,

ελλ. Κονδύλους

(..............)

Κονδύλους (condyles) ωνόμαζαν αι παλαιοί τας εξοχάς των οστέων, όπου λυγίζονται τα δάκτυλα, .....τα μεταξύ των κονδύλων...... ωνομάζοντο, Σκυταλίδες, ή Φάλαγγες,

Ελλ.(phalanges). Αλλά παρομοίας των κονδύλων τούτων εξοχάς έχουν και τα Καλάμια (roseaux), τας οποίας όμως δεν ωνόμαζαν Κονδύλους, αλλά Γόνατα (genoux). Το μεταξύ τούτων των καλαμίνων γονάτων εμεταχειρίζοντο οι παλαιοί,

και μεταχειρίζονται ακόμη σήμερον όλα σχεδόν τα Ασιανά έθνη, ως εργαλεία γραφής, αντί των πτερών (plumes), τα ονομαζόμενα από μεν τους Τούρκους Καλέμ (από το Κάλαμος), από μας δε, Κονδύλια, διά την ομοιότητα την πρός τους κονδύλους των χειρών, ή διότι ίσως ωνόμαζαν παλαιά και το γόνατον των καλάμων, ή και τον κάλαμον όλον, συνωνύμως Κόνδυλον. (.................)

ΑΤΑΚΤΑ. ΤΟΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ, ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ,

ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ( Α – Π )

ΕΝ ΠΑΡΙΣΙΟΙΣ, ....... 1832

σελ., βιβλ. 241 / σελ., pdf, 266

_ _ _ _

ως Κονδύλι αναφέρεται από τούς:

α) Παναγιώτη Δοξαρά “Περί ζωγραφικής”

β) Διονυσίου Ιερομόναχου “Ερμηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης”

όπου αναφέρετε σε κονδύλι, κονδύλιον, κονδύλια της ζωγραφικής, κονδύλια του τοίχου, κονδύλι ατζιδίου.

Στην παραγρ. § 3 Περί κατασκευής κονδυλίων

κονδύλι ατζιδίου, ....

στην παράγρ. § 38. Πως να ποιήσης χρυσά γράμματα

γ) ....

πινέλο ή xρωστήρας

(το) κονδύλιον

ο χρωστήρ εν τη ζωγραφική

(Μεγ.Λεξ.Ελλ.Γλωσ. Δημητράκου, ... , [5] του λήμματος)

“... εις επάλειψιν της χρωστικής ή και άλλης ύλης επί τινος επιφανείας, ..”

_ _

(ο) χρωστήρ -ήρος, = πινέλ(λ)ο, βουρτσάκι,

χρωστήρες (πινέλα).

δεσμίς τριχών

πινέλο ή πινέλλο

(το ιταλλικό pennello = χρωστήρ, γραφίδα, βούρτσα)

ιταλ., pennello βλ., penna (πέννα)

_ _ _ _

βούρτσα

επίσης αναφορές σε βούρτσα έχουμε στα κείμενα...

α) βούρτζαν, βλ., Διονυσίου Ιερομόναχου “Ερμηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης”, §9. “Πως να γυψώνης τέμπλον καρφωμένον”.

(........)

σιντζάπια / Squirrel

σιντζάπια_η λέξη μάλλον προέρχεται από την τουρκική sincap

και αυτή από την περσική = sanjâb,

[τουρκ. sincap=αγγλ. squirrel=σκίουρος,

κλίση locative=sincapta]

στον Διονύσιο Ιερομ.

Πινέλα με φούντες από σιντζάπια και αλλού ζιντζάπια.

Σε αυτά αναφέρεται σε δύο έντιτλους παραγράφους,

στην § 3. (σελ.11, σιντζάπια).

και την παράγραφο § 15. (σελ.20, ζιντζάπια).

φούντες από τρίχες χοίρων (Bristle brushes)

Διονύσιος Ιερομοναχος _§ 53.

(.....) τα δε μεγάλα προπλαστάρια ποίησον από τες τρίχες του χοίρου και κηρώνοντας σιντζίμι δέσον εις ξύλον μόνον χωρίς πτερόν (.....)

_ _ _

Ανώνυμος 2ος _§ 1.

(.....)

τα δε προπλαστάρια ποίησον από τας τρίχας των χοίρων, δένοντάς τα μόνον εις ξύλον χωρίς πτερόν, κήρωσε δε και το μπρισίμι όπου θέλεις να τα δέσης.

Ούτω λοιπόν γίνονται τα κονδύλια της του τοίχου ιστορίας.

(.....)

_ _ _

C. Cennini, στην ελληνική έκδοση LXV. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΑ ΠΙΝΕΛΛΑ ΑΠΟ ΓΟΥΡΟΥΝΙΣΙΑ ΤΡΙΧΑ. (σελ.40 – 41).

μετάφρ. από τα γαλλ. Π. Τέτσης / εκδ. ARTIGRAF 1990

“(.......) πάρε στην αρχή τρίχες γουρουνιού άσπρου (αξίζουν περισσότερο από τις μαύρες) και διάλεξέ τες από γουρούνια οικόσιτα' φτιάξε από αυτές ένα χονδρό πινέλο όπου χωράει μια λίβρα από τις τρίχες που αναφέραμε, δεμένες γύρω από μια λαβή με έναν κόμπο επικαλυμμένο με κόλλα.

Αυτό το πινέλο θα το χρησιμοποιήσεις για να ασπρίζεις τους τοίχους,

(.......)”

_ _ _

“ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ” Ελευθερουδάκη

τόμος 12ος / σελ. 989

(............)

Οι δια την τοιχογρφίαν προοριζόμενοι χρωστήρες κατασκευάζοντο από τρίχας χοίρου ή αιγός, από τον αστράγαλον του βοδιού ή από την σιαγόνα του μουλαριού.

(............)

μπρισίμι (πιρσίμι)

μεταξωτή κλωστή, μεταξωτό νήμα, μεταξοκλωστή, μεταξόνημα

Από την περσική η λέξη (το) ιβρισίμ (Εγκυκλ. Λεξ. Ελευθερουδάκη).

Στα τουρκικά ibrişim = μπρισίμι

Από την τουρκική λέξη ..(το) μπιρσίμι / μπρισίμι, δημ. Μπιρσίμι >

“μεταξίνη κλωστή πρός ραφήν”. (Μ.Λ.Ε.Γ. Δημητράκου)

ipi (τουρκ.) / νήμα

ibrişim ipi

Η τούρκικη λέξη ibrişim (από την περσική), πέρασε στα ελληνικά ως μπιρσίμι και μπρισίμι, υποδηλώνει όχι μόνο το μεταξόνημα (μεταξωτή κλωστή) ραφής, αλλά το νήμα που είναι στριφτό πολύκλωνο και όχι μονόκλωνο συνεστραμμένον νήμα μετάξης).

(Εγκ. Λεξ. Ελευθερουδάκη.,τόμ Θ' σελ. 595).

Σε “πιρσίμι κηρωμένον, ..” αναφέρεται ο Διονύσιος Ιερομόναχος (“Ερμηνεία της Ζωγρ. Τέχν.” παράγρ. § 3. , σελ.11)

Σε μπρισίμι σωστότερα (και όχι πιρσίμι) αναφέρονται και οι δύο ανώνυμοι συγγραφείς της “Ερμηνείας” (Ανώνυμου-1ου, παράρτημα Α' και Ανώνυμου-2ου, παράρτημα Β'

/ στην έκδοση ....υπό Α. Παπαδοπούλου Κεραμέως ....τυπογραφ.

B. KIRSCHBAUM_1909 / ανατύπωση Εκδ. ΣΠΑΝΟΥ, 1976)

Ο Cennino Cennini στο βιβλίο του ....

[ LXIV. “Πως γίνονται τα πινέλλα από τρίχες σκίουρου”,

σελ. Βιβλ., (στην ελλ. έκδ.) 40]

αναφέρεται σε α) κλωστή, β) κερωμένο μετάξι.

το μεταξόνημα και πως δένεται η φούντα

Το υλικό δεσίματος είναι η χοντρή κλωστή και το κερωμένο μεταξόνημα.

Συνήθως στριφτό δίκλωνο όπως στις ενισχυτικές ραφές των ρούχων που χρήζουν ιδιαίτερης αντοχής εξαιτίας της καταπόνησης από τη χρήση, πχ., στις κουμπότρυπες, στα τελειώματα των ραφών στις ενώσεις, κ.αλ. Άλλωστε το μονόκλωνο μη συστραμμένο μεταξόνημα είναι ακατάλληλο για ραφή.

Το μεταξένιο φυσικό μονόκλωνο νήμα που έχει καθαριστεί και από το εξωτερικό στρώμα (στοιβάδα) με την φυσική του κόλλα, είναι ενιαίο και δεν δομείτε από ίνες γι' αυτό και δεν “χνουδίζει”, δηλαδή δεν διαχωρίζονται και δεν “μαδούν” τα μονόκλωνα του όπως γίνεται σε άλλα νήματα ζωικής και φυτικής προέλευσης (μαλλί, βαμβάκι, κ.α,), όπου στην φθορά τους ή την ελαττωματική επεξεργασία ακολουθεί η μύωση όχι μόνον στην αντοχή τους αλλά με τον διαχωρισμό των δομικών τους ινών το αποτέλεσμα είναι να μην μπορούν να δουλευτούν στο χέρι ή στις μηχανές, οπότε και αχρηστεύονται, ή περνούν ξανά από νέα επεξεργαστική διαδικασία ως ράκη ενδεχομένως για άλλες χρήσεις .....

Εδώ αναφερόμαστε στο μετάξι από τα κουκούλια (βομβύκια) του μεταξοσκώληκα της μουριάς (το είδος, Bombyx mori) και όχι στα άλλα ήδη “άγριου” μεταξοσκώληκα με άλλη φυτική διατροφή και περιβάλλον και διαφορετικά κουκούλια που η επεξεργασία τους ομοιάζει με αυτή των άλλων ινών ζωικής και φυτικής προέλευσης [π.χ., “άγριο μετάξι” τισόρ ή τισέχ από τους “βόμβυκες” της Δρυός ...].

Η επεξεργασία της μετάξης που προέρχεται από τον μεταξοσκώληκα της μουριάς που γίνεται στα μεταξοκλωστήρια, κλπ, είναι ξεχωριστή και δεν σχετίζεται σε τίποτα με αυτές που ακολουθούνται στην επεξεργασία των άλλων ζωικών και φυτικών ινών όπως του μαλλιού, του βαμβακιού, κ.αλ. Οι διαφορές απαντώνται στην τεχνογνωσία, στα τεχνικά στάδια επεξεργασίας (περιβάλλοντα και καλλιέργειες, στάδια και τεχνολογίες διαχωρισμού, συντήρηση, κλπ), στην βιομηχανική υποδομή (χωρική και κτιριακή διάταξη, αποθήκευση, κλωστήρια, άλλες μηχανές, στη νηματουργική, την υφαντική, στις στρατηγικές έρευνας και κατεύθυνσης προϊόντων, κλπ).

Το νήμα που θα δένει σφιχτά τις τρίχες της φούντας κάτω από τον κάλαμο ή το δακτυλίδι (ferrule) ενός πινέλου πρέπει να έχει όλα τα γνωρίσματα αντοχής και συμπεριφοράς του μεταξιού είτε είναι φυσικό είτε συνθετικό.

Σήμερα υπάρχει φυτική ίνα που μιμίτε βασικά γνωρίσματα του μεταξένιου νήματος από το δέντρο Αλβιζία ή γιουλιβρισίμη ή γκιουλμπρισίμ (Αλβιζία η ροδομέταξος, “Ακακία” Κωνσταντινουπόλεως) .........

Επίσης αντικαθίσταται συχνά από συνθετικές και πλαστικές ίνες τόσο σε ιατρικές εφαρμογές (πχ., ράματα, οδοντικά νήματα, ...) αλλά και σε ειδικούς τομείς της υφαντουργίας, κλπ.

σημείωση

Τα πινέλα είναι εργαλεία και τα εργαλεία αντιδρούν ανάλογα με τα υλικά και τις τακτικές χειρισμού στα οποία τα υποβάλλουμε.

Το μετάξι είναι ένα από τα υλικά που θα συναντήσουμε και ίσως χειριστούμε, είτε ως προϊόν της υφαντικής, είτε ως νήμα, είτε ως μάζα / υλικό, στην παραγωγή χαρτιού, κλπ.

π.χ., στον Διονυσ. Ιερομόναχο , παργ. § 52. / σελ. 35

(............)

και ει μεν είναι το πανί μεταξωτόν, σχεδιασέ το ευθύς και δούλευε

(............)

Τα σχετικά με τα υφάσματα και τα χαρτιά θα αναρτηθούν σε αναλυτικά και εξειδικευμένα κείμενα.

πτερόν

(Θα συμπληρωθεί μελλοντικά. Υλικό για πινέλα και πέννες, ...)

..................................

Χειρολαβές & φούντες

Χερούλι,

λαβή,

στέλεχος,

(μικρό) μπαστούνι,

ραβδί.

8.1

Λαβές από τα ξυλώδη

δενδρικά και άλλα ξυλώδη

Αντλούμε πρώτη ύλη από τις δύο κύριες κατηγορίες ξύλου των κωνοφόρων και των πλατύφυλλων. Αυτές μας δίνουν τα μαλακά και τα σκληρά ξύλα. Έτσι έχουμε, είτε στα χειροποίητα είτε στα βιομηχανικά παραγόμενα πινέλα, ένα εύρος επιλογών που γίνεται με κάποια βασικά κριτήρια, όπως π.χ., α) της αποφυγής πολύ μαλακών και απορροφητικών ξύλων, β) το βάρος και το σχήμα της χειρολαβής να προσφέρει ισορροπία και “ανατομικό” κράτημα ειδικά όταν έχουμε πολύ μεγάλες σε όγκο και μακριές φούντες που προσδίδουν εμπρόσθιο βάρος, κτλ.

Κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν ξύλα από σφένδαμο, οξιά, καστανιά, κ.άλ.

Ξύλινες χειρολαβές στα πινέλα έχουμε από τα έως τώρα ευρήματα των ανασκαφών στην Αίγυπτο γύρω από (στα αρχαία εργοτάξια) και μέσα στα ταφικά της μνημεία, φτιαγμένα με υλικά που ο κατασκευαστής τους έπαιρνε από την ποικιλία φυτικών και ζωικών υλών του γύρω αλλά και του “οικιακού / οικόσιτου” περιβάλλοντος.

The British Museum

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=119102∂Id=1

Paint-brush formed from sticks bound together and frayed at one end; stained with red paint.

(...)

For a range of brushes from Deir el-Medina, see Les artistes de pharaon (exhibition catalogue, Paris, 2002), 201 [151]

Οι φούντες αυτών των πινέλων είναι είτε από μαλακές και ελαστικές είτε από σκληρές και δύσκαμπτες (επιλεγμένες και επεξεργασμένες), φυτικές ίνες.

Η χειρολαβή είναι από επιλεγμένα ομοιόμορφα ξυλώδη κομμάτια που περιβάλουν τις φυτικές ίνες και είναι σφικτά δεμένα με σπάγκο. Δεμένη εσωτερικά η δεσμίδα των νημάτων και σφιχτοδεμένα εξωτερικά τα ξυλώδη κομμάτια της χειρολαβής.

καλάμι

μπαμπού

ραβδιά από βιομηχανικά ξύλα, πλαστικά και μέταλλα, μακριές καβίλιες, δοκοί, ....σωλήνες σταθερού και μεταβαλλόμενου μήκους ...κ.αλ.,

.....ως πρόσθετα βοηθήματα προέκτασης.

8.2

Λαβές από τα ζωικά

Quill ferules

(φτερό χήνας, φτερό αετού)

Σε κάποια από τα πινέλα Quill το “δακτυλίδι” μη έχοντας κοπή χαμηλά γίνεται μια μικρή χειρολαβή. Άρα είχαμε χειρολαβές από καλάμους πάπιας, χήνας, κύκνου, αετού, κ.αλ.,

Τα πινέλα αυτά έχουν για χερούλι μόνο το σκληρό ριζικό οστέινο στέλεχος του φτερού που ονομάζεται κάλαμος έχοντας κοπή η ράχη μαζί με την σημαία αριστερά-δεξιά του φτερού.

Υπάρχει και στις μέρες μας βιομηχανική παραγωγή τέτοιων πινέλων,

π.χ., από την εταιρεία da vinci.

άλλα οστά

κέρατο βοδιού/ox horn

σπάνια οστά

ελεφαντόδοντο (ivory) σε μια ειδική έκδοση πινέλων ακουαρέλας στον 19ο αι., από την W & N για την Βασίλισσα Victoria

Στα 1866 έχουμε από την Winsor & Newton μία ειδική έκδοση

της σειράς 7 για την βασίλισσα Victoria της Μεγ. Βρετανίας με φούντα από κόκκινο (red) Kolinsky, χειρολαβή από ελεφαντόδοντο και κρίκο από ασήμι.

8.3

Λαβές από τα συνθετικά

fiberglass

(συνήθως διαφανές)

άλλα Πλαστικά

κυρίως σε πινέλα διακοσμητικών και οικοδομικών εργασιών / εφαρμογών ή πινέλα χειροτεχνίας και στα υλικά της ζωγραφικής για παιδιά.

Το πλαστικό υλικό, σκληρό ή εύκαμπτο, αλλάζει σε σύνθεση ακολουθώντας την εξελικτική πορεία των πλαστικών υλών στον 20ο αι.

8.4

Λαβές από χαρτί

στα πινέλα φτέρης (για τον χρυσό)

8.5

προσαρμογή της λαβής

στο πινέλο QUILL

Cennino Cennini

LXV. /σελ. 40 / ελλην., έκδ.

“Φτιάξε στην συνέχεια ένα μικρό μπαστούνι από σφεντάμι ή από καστανιά ή από οποιαδήποτε άλλο ξύλο πολύ λείο, καθαρό και πελεκημένο σε φόρμα κοπανελιού, κατάλληλου σε χόντρος για να μπει στο στέλεχος του φτερού και μήκους μιας παλάμης.”

(......................)

C. Cennini, στην ελληνική έκδοση LXV. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΑ ΠΙΝΕΛΛΑ ΑΠΟ ΓΟΥΡΟΥΝΙΣΙΑ ΤΡΙΧΑ. (σελ.40 – 41).

μετάφρ. από τα γαλλ. Π. Τέτσης / εκδ. ARTIGRAF 1990

Αυτό το πινέλο θα το χρησιμοποιήσεις για να ασπρίζεις τους τοίχους,(.......)”

Όμως πρέπει να προσέξουμε τα εξής όσον αφορά στα μικρότερων διαστάσεων πινέλα που περιγράφει στην συνέχεια του κειμένου του

ο C. Cennini.

Η λαβή (χειρολαβή) του πινέλου ναι μεν μπαίνει μέσα στην φούντα αλλά μέχρι εκεί που ορίζει η σφικτή δέση του μεταξονήματος.

Η λαβή περνάει μέσα στο πίσω μέρος της φούντας (το μέρος που και στα σύγχρονα πινέλα είναι κριμένο κάτω από τον μεταλλικό δακτύλιο / χιτώνιο, ...), αλλά δεν περνάει πέρα από το δέσιμο του νήματος.

Εάν περάσει, τότε η φούντα θα ανοίξει στο μέσον της και θα έχουμε ένα πινέλο με δακτυλιαία ή βαρελοειδή κουφωτή φούντα.

Τέτοια πινέλα υπάρχουν, είναι σπάνια ειδικά στην ανώτερη ποιότητα και χρησιμεύουν σε διάφορες τεχνικές και “νοοτροπίες”.

π.χ.,

Rosemary & Co

http://www.rosemaryandco.com/watercolour-brushes/rotary-tree-brush

Rotary Tree Brush

This is a brush with unique properties which can be used as a tool for painting winter and summer trees.

_ _

Daniel V Thompson “Αυγοτέμπερα”

σελ. 161 - , εκδ. Αρμός / 1997

(......................)

Ονοματολογία & παρωνύμια

των πινέλων στον Διονύσιο Ιερομόναχο

και την Δύση.

§ 53.

Ερμηνεία της ζωγραφικής του τοίχου, ήτοι πως να ιστορίζης εις τοίχον και πως να κατασκευάζης κονδύλια του τοίχου.

Γίνωσκε, ότι τα κονδύλια του τοίχου γίνονται τα μεν ανοικτάρια από την χήτην του όνου και από τον αστράγαλον του βωδιού και από τες τρίχες της γίδας, τες ίσιες, και από την σιαγόνα του μουλαριού. Ποίησον δε ταύτα ούτως. Δένοντας τας τρίχας πέρασέ τας εις πτερόν αετού και γίνονται σαρκωστάρια και λαματιστάρια και άλλα όσα θέλεις΄ τα δε μεγάλα προπλαστάρια ποίησον από τες τρίχες του χοίρου και κηρώνοντας σιντζίμι δέσον εις ξύλον μόνον χωρίς πτερόν και έτζι γίνονται τα κονδύλια του τοίχου

προπλαστάρια και προπλαστήρια

σελ., στην εκδ., ΣΠΑΝΟΥ , 27, 37, 249, 255,

ανοιχτάρια

σελ., στην εκδ., ΣΠΑΝΟΥ , 11, 36, 239, 255

σαρκοστάρια

σελ., στην εκδ., ΣΠΑΝΟΥ , 11, 37, 255

λαμματιστάρια

σελ., στην εκδ., ΣΠΑΝΟΥ , 37

Στην μεσαιωνική και ύστερη παράδοση ως τα τελειώματα τού 19ου καί αρχές 20ου αιώνα, τα πινέλα έφεραν και κάποια παρωνύμια.

Ένα παράδειγμα είναι ο “ονοματισμός” τους από τα στάδια των χρωματικών στρώσεων, πού ακολουθούσε ο ζωγράφος στη φορητή εικόνα και την τοιχογραφία.

Οι ονομασίες που δίνονται στα πινέλα από τον Διονύσιο Ιερομόναχο είναι:

Προπλαστάρια, ανοιχτάρια, σαρκοστάρια, Λαμματιστάρια.

Τα ονόματα που αναφέρει ο Διονύσιος Ιερομόναχος δεν είναι τίποτα περισσότερο από την τυπική ορολογία που κατονομάζει μια ακολουθία επαναλαμβανόμενων ζωγραφικών πράξεων στην και λεγόμενη βυζαντινή εικονογραφία. Και αυτή η ονοματολογία μοιράζεται στα πινέλα ανάλογα με την ή τις εργασίες που είναι ικανά να επιτελέσουν και φυσικά αυτές οι εργασίες προκαθορίζονται από τον κατασκευαστή του πινέλου, πού θα επιλέξει την φυσική τρίχα και το σχήμα της φούντας, την σκληρότητα, την ελαστικότητα, μέχρι και το σχήμα της χειρολαβής (πάχος, μάκρος, στρογγυλή ή πλακέ, κτλ.).

Τα πινέλα Quill, που μας αφορούν και εξετάζουμε εδώ, ο Διονύσιος προσδιορίζει την χρήση τους αρχικά σε δύο από τις συνολικά τέσσερις ονομαστικές χρηστικές κατατάξεις που μας δίνει.

Αυτά είναι τα ανοιχτάρια και τα σαρκοστάρια.

Κατόπιν αναφέρεται στα μεγάλα πινέλα που βοηθούν στους προπλασμούς αλλά δεν διευκρινίζει αν ακολουθεί την ίδια κατασκευαστική μέθοδο στα προπλαστάρια.

Υποθέτω πως αυτήν ακολουθεί γι' αυτό και “προσπερνάει” κάθε διευκρίνηση (θεωρώντας το αυτονόητο;).

Τι σημαίνουν στην πράξη αυτά τα ονόματα;

Πρώτα ο προπλασμός. Η πρώτη στρώση χρώματος στην ζωγραφική επιφάνεια με το σχεδιασμένο θέμα.

Προπλασμός των σωμάτων και των αντικειμένων, πρώτη χρωματική στρώση του “κάμπου” (ουρανός ή φόντο ή βάθος), που θα είναι χρωματισμένος από πιγμέντα και όχι καλυμμένος από μεταλλικά φύλλα (μεταλλικά χρώματα). Αυτή η πρώτη στρώση χρώματος θα γίνει με τα προπλαστάρια.

Ακολουθούν (όχι πάντα) τα γραψίματα ή ανοίγματα, με χρώματα συνήθως καφετίζοντα και καφέ-μαύρα, ανάλογα βέβαια με το εικονιζόμενο θέμα (άνθρωπος, φυσικό περιβάλλον, οικοδομήματα, άλλα αντικείμενα) και σε σχέση με τον προηγηθέντα προπλασμό. Αυτά είναι, πχ., τα βασικά ανατομικά γνωρίσματα του ανθρώπινου προσώπου όπως η ραχιαία γραμμή της μύτης και οι θαλάμες των ρουθουνιών της, τα καπάκια και οι ίριδες των ματιών, τα φρύδια, οι έλικες των αυτιών, η ένωση των χειλιών, κλπ., αυτά θα γίνουν με τα ανοιχτάρια.

Μετά έχουμε τα σαρκώματα. Τις χρωματικές στρώσεις της σάρκας πάνω σε αυτές του προπλασμού των προσώπων και γενικά στα γυμνά σώματα ανθρώπων και ζώων και με τους ακόλουθους γλυκασμούς για την ομαλή μετάβαση από την μία στρώση στην άλλη. Αυτά γίνονται με τα σαρκωστάρια.

Ενώ τα λάμματα (λάμμα= “λάμψη”) είναι τα διαβαθμισμένα από τα προπλασματικά σκούρα επίπεδα στα ανοικτά και κινητικά φωτεινά μέρη, όπως αυτά των ρούχων.

Έτσι το φωτεινό βγαίνει μέσα από το “σκοτεινό” μετά από επάλληλες στρώσεις χρώματος από το σκούρο στο ανοικτό δουλεμένα και με τις επιπρόσθετες στρώσεις ημιδιάφανης λαζούρας και όλα αυτά κορυφώμενα στα καταληκτικά ψιμύθια.

ονοματοδοσία με βάση το υλικό κατασκευής του δακτυλιδιού περίδεσης στην Δύση και στις αποικίες εκτός των διαφημιστικών, τιμολογιακών καταλόγων έχουμε φυσικά και στα βιβλία που αφορούν την υλικοτεχνική υποδομή ενός εργαστηρίου, κτλ.

βλ., D. V. Thompson “Αυγοτέμπερα”

εκδ. Αρμός / σελ., 161

όπου αναφέρεται σε:

(...) μεγάλος κύκνος

κουρούνα

χήνα

…...

(χρειάζεται επέκταση, ..θα συμπληρωθεί μελλοντικά)

III

.......................................................................

(εκτενές απόσπασμα από το βιβλίο μου (...), με τον προσωρινό τίτλο «το ΛΕΞΙΚΟ των Πινέλων»)

Το πινέλο QUILL

IV_1. 19ος αρχές 20ου αιώνα

με βάση τους καταλόγους και τα βιβλία οδηγιών της W & N

Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες με την απαρίθμηση και παρουσίαση των πινέλων σε εταιρικούς καταλόγους υλικών ζωγραφικής του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου, στέκομαι σε ένα είδος πινέλου με μακρά ιστορία που με κάποιες σημαντικές αντικαταστάσεις των υλικών περίδεσης της φούντας (κρίκους περίδεσης), χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε διάφορες εφαρμογές και εργασίες όπως στην ζωγραφική με υδατοδιαλυτά χρώματα (μελάνες, ακουαρέλα, γκουάς, διάφορες τέμπερες, αυγοτέμπερα, κάποιων ρευστών ακρυλικών) και ως βοηθητικό (καθαριστήρι / σκουπιστήρι / mop) στην απομάκρυνση των περισσευμάτων (ξέφτια ή ενδιάμεσα ακόλλητα τμήματα) του “χρυσώματος” που κολλήθηκε σε μια ζωγραφική φορητή επιφάνεια, μια ξυλόγλυπτη (εκλησ., τέμπλο, φορητή εικ.,) ή άλλη ζωγραφική ή διακοσμητική επιφάνεια.

Ας δούμε πρώτα μέσα σε κάποιους καταλόγους που εμπεριέχονταν ως εσωτερικά και καταληκτικά παραρτήματα μιας σειράς μικρών βιβλίων της εταιρίας ζωγραφικών υλικών και εργαλείων Winsor & Newton, με υποδείξεις τεχνικών συμβουλών εν είδη μαθημάτων για το πως θα ζωγραφίσουμε και θα μετρήσουμε “αυτό” ή το “άλλο” αντικείμενο ή θεματική (τοπία, “νεκρές φύσεις”, ανατομία για καλλιτέχνες, κ.αλ.).

Η σειρά αυτών των μικρών και χρήσιμων βιβλίων που εκδίδονταν από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, μπορούν τώρα να αναγνωστούν δωρεάν ή και να κατέβουν ελεύθερα στον σκληρό μας δίσκο. Μας τα παρέχει ένα από τα σημαντικότερα εναποθετήριο ψηφιοποιημένου αρχειακού υλικού με μια τεράστια και διαρκώς εμπλουτιζόμενη βιβλιοθήκη τόσο σε αριθμό τόμων όσο και στη θεματολογία, εντύπων, καταλόγων, ηχογραφήσεων, ταινιών και γεν., οπτικού υλικού, κτλ.

www. ….............

Επιλέγοντας ένα από αυτά τα βιβλία... το “Transparency painting on linen” εκδ. W & N, έτος εκδ., .... , σελ. Pdf 83 – … ,

/ σελ., βιβλίου 24, με την αρίθμηση των σελίδων του να ξεκινά εκ νέου στο δεύτερο και καταληκτικό τμήμα του βιβλίου εν είδει εσωτερικού καταλόγου με τα προϊόντα της εταιρίας.

Σε αυτόν τον κατάλογο λοιπόν, έχουμε:

τα Camel Hair Pencils

Goose Quill

Duck Quill

Crow Quill

small Swan Quill

large Swan Quill

ενώ έχουμε και τα ....french siberian hair brushes in Quill, Tied with silver wire

middle Swan Quill

extra small Quill

και

large swan Quill

στην σελίδα του καταλόγου 22 / σελ., pdf 81

έχουμε:

Pigeon

Piggeon ditto, for Lithography ..

Για την συγκεκριμένη σειρά των Camel Hair Pencils στα πινέλα Quill, που δεν ήταν αποκλειστική σειρά της W & N (;;;;) έχουμε μια αναφορά στο λεξικό Webster's 1913 Dictionary /… 1913 by C. & G Merriam .Co / σήμερα είναι αναρτημένο στο www.webster-dictionary.org

(…) “ ...a small brush used by painters in water colors, mad of camel's hair or similar materials. (…)

see also: Camelshair

Επίσης από την ίδια πηγή (W&N) μπορούμε να κοιτάξουμε ανάμεσα στα άλλα και το βιβλιαράκι “Catalogue of colours and materials”

Οι ονομασίες που δίνονταν παλαιότερα μέχρι και στις αρχές, (πρώτες δεκαετίες) του 20ου αι., σε αυτά τα πινέλα που κάποιοι θυμούνται ακόμα και αναφέρονται ακροθιγώς σε παλαιότερα βιβλία, σε καταλόγους υλικών που συντάσσουν οι πωλητές και όχι οι κατασκευάστριες εταιρείες, από αναρτημένους καταλόγους πωλητών στο διαδίκτυο, προκαλώντας εν τέλει μπερδέματα και συγχύσεις οδηγώντας συχνά σε λάθη, σε σημείο μάλιστα να γίνονται αναφορές σε δήθεν πινέλα με τρίχα φούντας από κύκνο!! κ.αλ., ενώ έχουμε να κάνουμε με το υλικό περίδεσης που α) κάποιες φορές επεκτείνονταν σε χειρολαβή β) και άλλες φορές ήταν απλώς η περίδεση και το κράτημα της φούντας στην ξύλινη χειρολαβή ...

Το υλικό περίδεσης, που σήμερα είναι από συνθετικά υλικά σε μορφή πλαστικών “φιλμ” όπως το διαφανές νάιλον, κ.αλ., ήταν από τα φτερά πουλιών. Συγκεκριμένα έπαιρναν την βάση (κάλαμος) του φτερού.

Η επιλογή του μεγέθους του φτερού είχε να κάνει με το μέγεθος και τον όγκο της φούντας στα στρογγυλά πινέλα.

Έτσι σε μια πολύ μεγάλη και παχιά φούντα οι επιλογές οδηγούσαν σε μεγάλα φτερά και τα μεγάλα φτερά σε μεγάλα πτηνά, γύπες, αετούς, κύκνους. Έτσι έχοντας μικρά, μεσαία και μεγάλα πινέλα οπότε και συγκέντρωση επιλογών από φτερά διαφόρων πτηνών που έδιναν και το όνομά τους στα αντίστοιχα πινέλα που περίζωναν την φούντα τους με την χειρολαβή.

IV_2. η επιλογή των φτερών

Το ζητούμενο είναι ένας κοίλος σωλήνας μαζί με όλα τα πλεονεκτήματα που δίνει η φύση της κατασκευής των φτερών από τα πτηνά.

Αυτόν τον βρίσκουμε στο τμήμα του φτερού πριν την ανάπτυξη της σημαίας. Είναι η βάση του φτερού που ονομάζεται κάλαμος_calamus (quill), από εδώ και το συνοδευτικό τους όνομα Quill.

Η αρχή, INFERIOR UMBILICUS, του κάλαμου (Quill) είναι ο “αιματοδόχος” ομφαλός απ' όπου τροφοδοτείται με αίμα το φτερό κατά την ανάπτυξή του.

Τα πλεονεκτήματα αυτού του υλικού είναι:

α) το πολύ χαμηλό βάρος,

β) το αδιάβροχό του είναι σχετικό. Καθώς όσο περισσότερο (χρονικά) δουλεύουμε επηρεάζεται από το νερό ή τα άλλα ρευστά όλο και περισσότερο και μαλακώνει, μέχρι κάποιο βαθμό βέβαια. Αυτή η μερική μεταβλητότητα από την αρχική σκληρότητα σε μια μετριασμένη σκληρότητα περιορίζει αρκετά τον τραυματισμό της φούντας και το κόψιμο των τριχών στην “νοητή ζώνη” που ονομάζουμε “φτέρνα” (heel) της φούντας καθώς αυτή τρίβεται και πιέζεται από τον “κάλαμο / δακτυλίδι” περίσφιξης καθώς ζωγραφίζουμε. Τραυματισμός που συμβαίνει στα σύγχρονα νάιλον και μεταλλικά δακτυλίδια που είναι άκαμπτα και απόλυτα αδιάβροχα στο νερό.

γ) η αντοχή σε ήπια οξέα,

δ) το εύκολο κόψιμο και η όποια επεξεργασία στην λείανση των περιφερειακών ακμών του καλάμου,

ε) η σχετική ελαστικότητα και αντοχή στις υφιστάμενες πιέσεις από την σφικτή δέση (σύσφιξη) που θα δεχτεί από τους εξωτερικούς μεταλλικούς κρίκους περίδεσης και συγκράτησης.

ζ) σε κάποιες περιπτώσεις το μήκος της ράχης του φτερού και του κατάλληλου (ελαφρός καμπύλου στα μεγάλα φτερά) σχήματος από συγκεκριμένες περιοχές του πτερώματος ώστε να μπορεί να χρησιμεύσει και ως χειρολαβή. Αυτή η επιλογή ήταν μοιρασμένη ανάμεσα στον κάλαμο του φτερού και την χειρολαβή από ελαφρύ ξύλο.

_ Η επιλογή ανάμεσα στα είδη πτηνών που είχε ο κατασκευαστής των πινέλων έγειρε υπέρ των όσων υπερτερούσαν σε ζήτηση με βάση τα μεγέθη φούντας κυρίως στα στρογγυλά πινέλα με κοντή και μακριά βούρτσα και έπειτα στις φουντωτές μύτες (ακμές) και της πεπλατυσμένης φουντωτής φούντας.

_ Είχε να κάνει με την ποσότητα των φτερών, την ευκολία εύρεσης και το οικονομικό κόστος. Η εύκολη επιλογή ήταν ανάμεσα στα οικόσιτα πτηνά όπου υπήρχε άμεση πρόσβαση.

Quill pen

Τελειώνοντας αυτή την παράμετρο πρέπει να ειπωθεί ότι αυτό το ζωικό υλικό δεν αφορά μόνο τα συγκεκριμένα πινέλα.

Ο κάλαμος και η ραχιαία προέκτασή του σε εξωτερικό φτερό έχουν και μια άλλη σημαντική ιστορία όσον αφορά τα εργαλεία της τέχνης. Έχει να κάνει με τις πένες γραφής και σχεδίου _Quill pen που ως θέμα θα αναπτυχθεί σε άλλο βιβλίο με κεφάλαια που θα αφορούν τα μέσα γραφής και σχεδίασης (χρήσεις, κατασκευή, ιστορία, κτλ,).

κερατίνη

Τα φτερά είναι φτιαγμένα από το υλικό που “φτιάχνονται” και οι τρίχες των θηλαστικών, την κερατίνη. Το φτερό βέβαια είναι ένας πολυπλοκότερος μηχανισμός τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά από ότι η τρίχα.

Τέλος το φτερό αποτελείται από το κεντρικό στέλεχος ή άξονα που χωρίζουμε σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι ο κάλαμος που είναι η βάση του φτερού και το άλλο μέρος το ονομάζουμε ράχη απ' όπου αναπτύσσονται οι μύστακες και η σημαία αριστερά – δεξιά του ραχιαίου άξονα.

Ο κάλαμος είναι κοίλος και διαφανής.

IV_3. Τα είδη των πτηνών

κουρούνα(crow), περιστέρι(Pigeon), όρνιθα (κόττα), πάπια(Duck), χήνα(Goose), κύκνος(swan), αετός, γύπας.

Ο Cennino Cennini στο βιβλίο του ( LXIV. “Πως γίνονται τα πινέλλα από τρίχες σκίουρου”, σελ. Βιβλ., στην ελλην. έκδ. 39 - 40), αναφέρεται στα φτερά Γύπα, χήνας, κόττας, περιστεριού και η επιλογή του αυτή καθορίζεται από το μέγεθος της φούντας του πινέλου που θέλουμε να κάνουμε.

Στα μικρά και πολύ μικρά στρογγυλά πινέλα με κωνική ή φουντωτή κατάληξη χρησιμοποιούσαν βάσεις φτερών από το πτηνό κουρούνα (corvus cornix) και ίσως συμπλήρωναν από τα συγγενή τού είδους.

Πρέπει να πούμε ότι η κουρούνα (αγγλ., crow, γαλλ., corneille) δεν πρέπει να συγχέεται με το κοράκι (αγγλ., common raven, γαλλ., grand corbeau).

Όμως υπήρχε εύκολη πρόσβαση στα οικόσιτα περιστέρια, στις όρνιθες και τις πάπιες.

Στα πινέλα μεσαίου μεγέθους φούντας την πρωτοκαθεδρία την είχαν ο κύκνος και η χήνα όπου έδιναν και τις καλύτερες ποιότητες στους κυλινδρικούς κρίκους περίδεσης.

Στα μεσαία επίσης έχουμε συχνά και κάλαμο πάπιας.

Στα πινέλα μεγάλης φούντας έχουμε κάλαμο από γύπες, αετούς και κύκνους.

Κουρούνα (crow)

περιστέρι (Pigeon)

όρνιθα (κόττα)

πάπια (Duck)

χήνα (Goose)

κύκνος (swan)

αετός

γύπας

IV_4. κάλαμος, φυσικός & πλαστικός

Σήμερα βέβαια οι εταιρείες κατασκευαστών χρησιμοποιούν ως επί το πλείστον, πλαστικό κάλαμο (plastic quills) από νάιλον και πολυεστέρα.

Υπάρχουν όμως ακόμη κάποιες εταιρίες που χρησιμοποιούν σε κάποια μοντέλα τους αυθεντικό κάλαμο φτερού.

Παράδειγμα η εταιρεία (και δεν είναι η μοναδική) Da Vinci: Series 710, Series 750, κ.αλ.

Η ίδια εταιρεία έχει σειρές με συνθετικούς κάλαμους που είναι απομιμήσεις (σε μέγεθος διατομής, ..) των φυσικών κάλαμων

π.χ., Series 488, κ.αλ.

......of synthetic hair mounted in a clear plastic ferrule replicating a goose quill .......

IV_5. επικάλυψη του δακτυλιδιού με μετάξι

Επιστρέφοντας και πάλι στα πινέλα της W & N με βάση τους παλιούς καταλόγους από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, θα παρατηρήσουμε και κάποια άλλα στοιχεία.

Υπάρχει κάλυψη με μετάξι που ντύνει ένα μεγάλο μέρος του κάλαμου και των μεταλλικών κρίκων περίδεσης.

Επίσης το μετάξι ήταν σε διάφορα χρώματα. Τα χρώματα υποδείκνυαν το πάχος της φούντας τόσο στα μακρύτριχα όσο και στα κοντότριχα .

π.χ.,

(πινέλο) crow Quill , ( colour of Silk Tie) Blue ,

Brown sable hair or red sable hair or best siberian hair

or best Camel hair

Στα χρώματα του μεταξιού η εταιρία είχε επιλέξει τα:

_στα πινέλα με “κοντή(;;;)” φούντα

Crow Quill --> Blue

Duck Quill --> Magenta

Small Goose Quill --> Green

Goose Quill --> Pink

Extra Goose Quill --> Amber

στα πινέλα με μακριά φούντα

Extra Small Swan... --> Blue

Small Swan --> Magenta

Middle Swan --> Green

Large Swan --> Pink

IV_6. Κρίκος, σύρματα περίδεσης

Όσον αφορά την εξωτερική περίδεση, έχουμε το μεταλλικό σύρμα.

...tied with silver wire... ( “ασημένιο” σύρμα) στα πινέλα αυτών των σειρών της W & N.

Σήμερα χρησιμοποιούμε ακόμα σύρματα από κράματα χαλκού, αλλά και διάφορα επιχρωμιωμένα μέταλλα.

Συνήθως όμως σε αυτόν τον τύπο πινέλων έχουμε ως βάση επιλογής τον ορύχαλκο που έχει βαφή εξωτερικά ώστε να μην οξειδώνεται.

IV_7. δεσίματα, γαλλικό & αγγλικό

Παρατηρώντας τους εικονογραφημένους καταλόγους ζωγραφικών υλικών

του 19ου αιώνα μπορούμε εύκολα να δούμε την διαφορετικότητα αυτών των δεσιμάτων.

Σήμερα όμως αν και οι εταιρίες συχνά αναφέρονται σε αυτά τα δεσίματα

πχ.,

αγγλικό δέσιμο

.. σε ένα πινέλο davinci Wash brush series 438, size 4, (sizes 0 – 8)

γαλλικό δέσιμο

da Vinci_488 Synthetic Quill Brush (french /γαλλικό δέσιμο ή στύλ)

Εδώ η εταιρία davinci όπως αναφέρει η ίδια αν και χρησιμοποιεί ένα διαφανές πλαστικό “κάλαμο” για την περίδεση και όχι κάλαμο χήνας, “αναπαράγει” την παραδοσιακή περίδεση και το παρουσιάζει ως εξής:

(….)

.... in a clear plastic ferrule replicating a goose quill.

(….)

από την εταιρία:

Kolibri _French Style Watercolor Brush 1220 SQI 16

http://www.artsuppliesfinland.com/product/159/kolibri-watercolor-brush-1220-sqi-16

Kolibri Watercolor Brush 1220 SQI is French style watercolor brush.

The hair of the brush is super soft squirrel imitation. The hair is attached to the handle with synthetic quills. The handle is polished.

Width: 16 mm / Visible length of hair: 44 mm

.. δεν βλέπω πλέων καμιά διαφορά στα δεσίματα αυτών των πινέλων ξεκινώντας (περίπου) από το δεύτερο μισό του 20ου αι.

Επαναλαμβάνω: “Παρατηρώντας τους εικονογραφημένους καταλόγους ζωγραφικών υλικών του 19ου αιώνα μπορούμε εύκολα να δούμε την διαφορετικότητα αυτών των δεσιμάτων”.

Παρατηρώντας όμως τα σημερινά πινέλα Quill με γαλλικά ή αγγλικά δεσίματα (όπως τα τιτλοφορούν οι κατασκευαστές τους), εμένα μου “φαντάζουν” τα ίδια και μάλλον οι εταιρείες αρέσκονται να παίζουν με την ονοματολογία του παρελθόντος, ακόμα και όταν αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα καθαρά και μόνον για εμπορικούς σκοπούς.

Ίσως η απορία μου (και για να μην τους αδικώ) να λυθεί αν και όταν επικοινωνήσω με τις κατασκευάστριες εταιρείες.

Ίσως μου απαντήσουν, .. ίσως όχι!

........................

Υπάρχουν και γερμανικού τύπου (;;;) πινέλα Quill

..αυτό δεν το έχω ψάξει ακόμα.

IV_8.

πως κατασκευάζονται τα πινέλα Quill σύμφωνα με τις παλαιότερες και νεώτερες πηγές

εκτός βιομηχανικής παραγωγής.

Cennino Cennini “Το βιβλίο της Τέχνης”

Ελληνική έκδοση

κατασκευή των πινέλων / φούντα από σκίουρο

LXIII σελ., 39

LXIV σελ., 39 – 40 σκίουρος

LXVI σελ., 41 διατήρηση των τριχών

Eκτός των “κλασσικών” πλέων συγγραμμάτων όπως του Cennino Cennini και του Διονύσιου ιερομόναχου και των άλλων Ανώνυμων συγγραφέων που αποτελούν “σήμερα” το σώμα των κειμένων της «Ερμηνείας», υπάρχουν εκδόσεις τωρινών βιβλίων με γραπτές και οπτικοποιημένες οδηγίες κατασκευής των χειροποίητων πινέλων Quill, βήμα προς βήμα, με σχέδια και φωτογραφίες, απευθυνόμενα σε καλλιτέχνες που θέλουν οι ίδιοι να κατασκευάζουν τα εργαλεία της δουλειάς τους.

Ένα από αυτά είναι το βιβλίο: “The Organic Artist: Make Your Own Paint, Paper, Pigments, Prints and More from Nature”

IV_9. Ονομασίες του πινέλου και οι χρήσεις του που απαντώνται στις μέρες μας

Lettering Quill

www.silverbrush.com

[pdf] ARTIST BRUSH TIPS – Silver Brush

(….)

Lettering Quill These brushes have long soft hair, are flat on the end and use a feather quill as the ferrule. They were designed for lettering in sign painting. With a metal ferrule they are called show card brushes. These brushes carry a lot of color and are used in any application that requires long uniform lines. Once used primarily by sign painters, this type of brush has gone out of use with modern technology advances

(….)

..... ....... ........

(θα συμπληρωθεί μελλοντικά με όλα τα σχετικά πινέλα ...)

V_1. οι φούντες των πινέλων

QUILL και η προέλευσή τoυς

ΛΕΞΙΚΟΝ της εμπορικής Ύλης _ τομ. 2

Βιβλίον 1 / meros 1, / A – K

[ Hermēs ho Kerdōos ētoi emporikē enkyklopaideia:

Lexikon tēs emporikēs hylēs :

https://books.google.gr/books?id=2Os6AAAAcAAJ&dq=%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE %B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s ]

σελ., pdf 152 / σελ., βιβλίου 154

Δ Ι.

ΔΙΦΘΕΡΟΥΡΓΙΚΟ'Ν ΕΡΓΑΣΜΑ.

(.....................)

Κατά το μέγεθος του δέρματος, την χονδρότητά του και την απαλότητα,

ή τραχύτητα της τριχός, γίνεται αναλόγως, και κατά διαφορετικόν τρόπον,

το έργασμα.

Επαινούνται οι Ρώσσοι κυνηγοί και δια την μέθοδον του να φονεύουν τά μικρά και πολύτιμα ζώα , Χωρίς την μεταχείρησιν των πυροβόλων όπλων, και διά την επιτηδειότητά των εις το να τα εκδάρουν, χωρίζοντες το δέρμα εις μόνον το σχίσμα του στόματος, καί εκδέροντές το ολάκαιρον από το σώμα του ζώου, χωρίς παραμικρόν σχίσμα ή βλάβην. Τοιαύται είναι τα κακούρια, τα σιντζάπια, τα σαμούρια, και τα όμοια, έχοντα όλην την επιφάνειαν

του ζωντανού ζώου, με τα ποδάρια, ονύχια, ουράν και κεφάλι.

(................)

κακούρια: μάλλον από το κουνάβι (σλαβική λέξη kuna

ή kuny (;)) ..όσο και αν έψαξα _μέχρι τώρα_δεν μπόρεσα

να βρω κάτι ......

Μπερδέματα με τα ονόματα και την προέλευση των φυσικών τριχών και τα δύσμοιρα ζώα.

Γενικά στην αγορά επικρατεί ένα αλαλούμ γύρω από το τι είναι

τα σαμούρια, οι ζιμπελίνες, τα Kolinsky, οι κόκκινοι σκίουροι, οι ασβοί και τι αντιστοιχεί σε ποιόν και από που το τρίχωμα... οπότε πολύ συχνά έχουμε λάθη και μπερδέματα στους σύγχρονους εμπορικούς καταλόγους των πωλητών, ανάμεσα στους ζωγράφους και λοιπούς ενδιαφερόμενους, ακόμα και σε βιβλιαράκια ζωγραφικής με γενικές αναφορές πάνω στα υλικά και τις τεχνικές.

Για αρχή έχουμε τις φούντες από τα ζώα που γίνεται το αλαλούμ:

1)Kolinsky Sable, KOLONOK, siberian weasel

και τα μπερδέματα ανάμεσα σε

Sable, Red Sable, .. (redsable ή sable hair brush),

σκίουρος Ρωσίας,

ζιμπελίνα, ..κόκκινο σαμούρι, σαμούρι

V_2. Kolinsky Sable

στις παλαιές σειρές της W & N του 19ου αιώνα

υπήρχαν πινέλα με φούντες που η εταιρεία τιτλοφορούσε και διακινούσε ως french siberian hair.

Στον 20ο αι., και στις μέρες μας δεν χρησιμοποιείται πλέων το τρίχωμα των σιβηρικών Kolonok στα πινέλα Quill. Μόνο χαμηλότερου κόστους τρίχα και συνήθως από άλλες γεωγραφικές περιοχές της Ασίας που ζουν Kolonok αλλά και από είδει σκίουρων που το τρίχωμά τους έχει κάποιες ομοιότητες.

Το όλο μπέρδεμα και η σύγχυση με τα ονόματα ανάμεσα στα πινέλα που φέρουν τα συμπληρωματικά ονόματα

sable,

Kolinski sable,

red sable,

…,

yellow weasel,

tartar sable,

China mink,

για κάποιους _ και συμφωνώ μαζί τους _ είναι ένα εμπορικό τρικ, μια παραπλάνηση, όχι για να πουλήσουν φύκια για μεταξωτές κορδέλες, απλώς έχει να κάνει με το ... marketing και πώς το εμπορεύσιμο καταναλωτικό προϊόν που φέρει μια ετικέτα, ένα όνομα, αυτό να ακούγεται καλύτερα στα αυτιά μας και παράλληλα να παραπέμπει σε κάτι με .. “ένα” ..prestige.

βλ., http://bindersart.blogspot.gr/2010/02/tips-and-tricks-2-whats-deal-with.html

(....)

It’s a fair bet that some marketing genius figured out that “weasel” just isn't a term that people tend to associate with anything high-end (who's going to pay $200 for a weasel-hair brush?) and that “sable” sounds much more luxurious and inviting.

(....)

Δε πρέπει λοιπόν να συγχέουμε τα πινέλα με την συνοδευτική ονομασία Kolinsky Sable, με το να την εξομοιώνουμε ή να την ταυτίζουμε με πινέλα που φέρουν την ταυτότητα red sable.

Άλλο το ένα άλλο το άλλο, αν και μπορεί να υπάρχει συγγένεια

ανάμεσα στα είδη αυτών των ζώων.

Άρα για να μην μπερδευόμαστε με το αλαλούμ και τον κυκεώνα λανθασμένης ονοματολογίας, είτε μέσω της ηθελημένης στρέβλωσης

/ παραπληροφόρησης από τις εταιρίες, είτε της διάδοσης μέσω της αντιγραφής και επανάληψης των λαθών εξαιτίας ελλιπούς γνώσης από τη συνήθη προχειρογραφία πάνω σε ζητήματα που αφορούν τα υλικά της ζωγραφικής ας ξεκινήσουμε από το πλήρες όνομα αυτού του δύσμοιρου ζώου (αφού έχει στοχοποιηθεί μέχρι ολικής εξόντωσης από τον άνθρωπο, μιλάμε για πραγματική γενοκτονία..).

Το “πραγματικό” όνομα του ζώου πού “δίνει” το τρίχωμά του,

είναι Siberian Kolonok

Είναι ένα είδος νυφίτσας και δεν είναι κουνάβι όπως λανθασμένα αναφέρεται κάποιες φορές.

Στην πραγματικότητα έχει διάφορα ονόματα

KOLONOK ή KOLINSKY

Siberian Kolonok

Mustela sibirica sibirica

Species Authority (Trinomial authority): Pallas, 1773

Siberian Mountain Weasel.

Siberian weasel (Mustela sibirica) (Pallas 1773)

βλ.,

V. G. Heptner / N. P. Naumov

Mammals of the Soviet Union, volume II , Part 1b

https://archive.org/details/mammalsofsov212001gept

Mustela (Mustela) Sibirica Pallas 1773

Kolonok or Siberian Weasel

σελ., pdf 337 - ….. // σελ., βιβλίου 1051

βλ.,

wikipedia _Siberian weasel

βλ.,

RED LIST

Mustela sibirica

http://www.iucnredlist.org/details/41659/0

Αναφερόμαστε συγκεκριμένα στο siberian Kolonok, γιατί

υπάρχουν και άλλα Kolonok σε διάφορες περιοχές της Ασίας

με λίγο διαφορετικό τρίχωμα, τόσο σε χρώμα (έχουμε και μαύρο..) όσο και σε ποιότητα τρίχας (κατώτερη από αυτήν των Σιβηρικών Kolonok).

Τα πινέλα “Kolinsky Sable” έχουν φούντες από το τρίχωμα

που παίρνεται από την ουρά του αρσενικού και μάλιστα την χειμερινή περίοδο όπου το τρίχωμα πληθαίνει και φουντώνει.

V. G. Heptner / N. P. Naumov

Mammals of the Soviet Union, volume II , Part 1b

σελ., pdf., 364 // σελ., βιβλίου 1078

(...)

The kolonok is hunted by shooting with dogs, or various box traps,

(kulenki, plashki, cherkany) and rarely with jaw traps (P.Yu).

(...)

Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τα Kolonok με τα Mink.

Τα mink [βιζόν] ανήκουν στο γένος (Genus) Putorius (Polecat),

επιστημον., ονομασία: Mustela putorius

αλλιώς “Βρωμοκούναβο”.

Στην Αμερική έχουμε ένα μεγαλόσωμο είδος mink (κάποιοι Αμερικάνοι συγγραφείς του 18ου αι.,- κτλ., αναφέρονται σε Minx)

με το όνομα Mustela Vison.

Στην Ευρώπη έχουμε ένα είδος με το όνομα Mustela lutreola.

V_3. redsable ή sable

hair brush

ή sable hair brush,

σκίουρος Ρωσίας,

αλλά και λανθασμένα

σαμούρι,

κόκκινο σαμούρι,

είναι ψεύτικα και λανθασμένα παρωνύμια που δίνονται σε αυτά τα πινέλα.

Βέβαια μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε είτε γιατί θεωρούμε ότι έχουν καθιερωθεί, είτε και το σωστότερο γιατί μας αρέσει όπως ηχεί στα αυτιά μας, πχ., «τα σαμουρένια μου πινέλα», αρκεί όμως να γνωρίζουμε και την αλήθεια.

Στον Διονύσιο Ιερομόναχο:

σιντζάπια _ η λέξη μάλλον προέρχεται από την τουρκική sincap

και αυτή από τα περσικά = sanjâb

[τουρκ. sincap=αγγ. squirrel=σκίουρος

κλίση locative=sincapta]

ΛΕΞΙΚΟΝ της εμπορικης Υλης _ τόμ. 2

Hermēs ho Kerdōos ētoi emporikē enkyklopaideia:

Lexikon tēs emporikēs hylēs :

Biblion 1 ; meros 1, A - K, Τόμος 2

https://books.google.gr/books?id=2Os6AAAAcAAJ&dq=%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s

σελ., pdf 152 / σελ., βιβλίου 154

Δ Ι. / ΔΙΦΘΕΡΟΥΡΓΙΚΟ'Ν ΕΡΓΑΣΜΑ.

….....

Κόκκινος σκίουρος & ζωγραφική επιφάνεια

Η φούντα από κόκκινο σκίουρο χάνει το αρχικό σχήμα της

όταν αυτή εφάπτεται “ολόκληρη” και σαρώνει χρωματίζοντας

την όποια ζωγραφική επιφάνεια.

Η φούντα σε ένα πινέλο Quill μπορεί να είναι στρογγυλή–κωνική

με οξεία κατάληξη (π.χ., mop, …), μπορεί να είναι στρογγυλή

με φουντωτή βούρτσα ή λοξότμητη φουντωτή, κοφτή ή πλακέ,

κοκ.

Μπορεί όμως να μην χάση το κωνικό στρογγυλό της σχήμα

αν εφαρμόσουμε κάθετα την ακμή της φούντας πάνω

στην ζωγραφική επιφάνεια. Τότε έχουμε τράβηγμα γραμμών.

Από πολύ λεπτές έως βαριές γραμμές ανάλογα με το μέγεθος

της φούντας και με τον βαθμό πίεσης που θα ασκήσουμε στην

ακμή της φούντας πάνω στην επιφάνεια, την απορροφητικότητα

της επιφάνειας (χαρτί, ή αλλο), το είδος του φορέα (ακουαρέλα, τέμπερα, ..).

προμηθευτές

Στις μέρες μας έχουμε δύο κύριους προμηθευτές φούντας σκίουρων. Την Ρωσία και τον Καναδά (περιοχή Yukon).

Η επιλογή γίνεται και με οικονομικά κριτήρια είτε στην επιλογή ενός είδους είτε στην μίξη διαφορετικών ειδών σκίουρων και κλιματικών περιοχών και όσον αφορά τις συνθετικές φούντες.

Εξίσου σημαντικοί λόγοι στην επιλογή του σκίουρου, των φυσικών και συνθετικών τριχών και στην μίξη τους, παίζουν οι διαφορετικές δυνατότητες που δίνουν στον χειρισμό τους με τα ρευστά υλικά

(χρώματα, μελάνες, βερνίκια, ...), αφού ανταποκρίνονται διαφορετικά.

V_4. Kazan squirrel

da vinci

TECHNICAL TERMS AND WHAT THEY MEAN

http://www.davinci-defet.com/englisch/artist-brushes/about-us/technical-terms-and-what-they-mean.html

Kazan squirrel

the name is derived from the Russian town of Kazan. It refers to a species of squirrel whose hair-tips are of brownish-red colour while the remaining part of the hair is flecked with grey. Kazan squirrel hair is manufactured especially into china painting brushes.

βλ., και

Kazan Mop Brush (NAM)

Sizes available at The Drawing Room:
4, 6, 8, 10, 12

“A brown pure Russian squirrel mop brush. Extremely soft and delicate, will not leave voids or hair tracks. Forms an excellent point and is extra absorbent, allowing the brush tip to hold paint exceptionally well. The hardwood handles are lacquer finished for long life. It is ideally suited to ink, water colour and other water based paints.”

http://www.thedrawingroom.co.nz/brushes/water_colour_brushes

(.....................)

V_5. Squirrel

και petit–gris

..στον Cennino Cennini στην ελληνική έκδοση 1990 , ARTIGRAF

CXLIV. (σελ. 91) “Πως πρέπει να σχεδιάζουμε ....”

(......) Έπειτα παίρνεις ένα μικρό πινέλο, μυτερό από σκίουρο,

το βουτάς μέσα στο μελάνι και το ανακινείς καλά. Και με εκείνο αρχίζεις

να σκιάζεις τις θέσεις τις πιο σκοτεινές, μειώνοντας και σφουμάροντας

λίγο – λίγο. (.....)

CLXV. (σελ.106)

(...)

προχωρείς με το λεπτό σου πινέλο από κουνάβι (petit – gris),

(….).

στην μετάφραση από τα γαλλικά, ο μεταφραστής (Π. Τέτσης) αναφέρεται σε “κουνάβι”, όμως μέσα σε παρένθεση “επισημαίνει”,

σε (petit-gris).

Γαλλική έκδοση του βιβλίου δεν έχω ώστε να μπορέσω να κάνω αντιπαράθεση του γαλλικού κειμένου με το ελληνικό και το αγγλικό, ...

Όμως άλλο το κουνάβι άλλο ο σκίουρος.

Στα πινέλα, το (petit-gris) παραπέμπει σε πινέλα με φούντα από τρίχες σκίουρου.. εκτός και αν αναφέρεται στο χρώμα (γκρί / “μικρό - γκρί”) που πρέπει να έχει, οπότε και η επιλογή της ανάλογης γούνας.

CLXVIII. _ σελ. 109 (.....)

_ _ _

Petit-gris (pinceau)

https://fr.wikipedia.org/wiki/Petit-gris_(pinceau)

V_6. badger

πινέλα από τρίχες ασβού.

badger (ασβός),

brock (ασβός)

Μας δίνουν φούντες κατάλληλες για τα τελειώματα και τα βερνικώματα.

Silvertip badger

Pure badger,

Pure Badger Mottlers,

super or best badger (στις καλές βούρτσες του μπαρμπέρη)

Badger Blender

Badger fan Blender

Ζώα που ανήκουν στην μεγάλη οικογένεια Mustelidae και σε υποοικογένειες όπως ο αμερικανικός Ασβός (American badger,

Taxidea taxus) ανήκει στην υποοικογένεια Taxideinae, ενώ ο ευρωπαϊκός ασβός (european badger - Meles meles) ανήκει στην υποοικογένεια Melinae και το γένος Meles.

Το όνομά αυτό (Badger / ασβός) δίνεται στα ζώα που γενικά κατατάσσονται στους ασβούς. Μία πληθώρα ειδών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη που φέρουν αυτό το όνομα συνοδευόμενο και από ένα δεύτερο όνομα με γεωγραφικό ή άλλο προσδιορισμό στον πολυφυλετικό κυκεώνα του είδους, π.χ., American badger, European badger (Meles meles), Chinese ferret-badger, κ.αλ.,

..και πολλά άλλα του ιδίου είδους, συγγενικά, με πολλά

ή ελάχιστα κοινά γνωρίσματα, αλλά και με παραπλήσια εξωτερικά γνωρίσματα αλλά όχι πραγματική συγγένεια, όπως π. χ., με τα κουνάβια και τις νυφίτσες που οι νεότερες έρευνες τα τοποθετούν πλέων σε διαφορετικές οικογένειες από κάποιους ασβούς, αλλά

με κοινό πρόγονο με άλλους ασβούς που εκκρίνουν κι' αυτοί τις χαρακτηριστικές δυσώδεις οσμές τους (μέσο άμυνα προς τους εχθρούς.. ).

εδώ έχουμε έναν τύπο πινέλου Quill με “πεπλατυσμένη” φουντωτή φούντα από τρίχες ασβού _Badger

Badger , παραπομπές , πηγές , βοηθήματα, ...

Daniel V. Thompson, ”Αυγοτέμπερα” βλ. σελ. 83 κείμενο & σημ. μετ. // εκδ. Αρμός

_ _ _ _ _ _

..στον Cennino Cennini στην ελληνική έκδοση 1990 , ARTIGRAF

_ _ _ _ _ _

Badger Blender

(da vinci) pure badger _ softener bright

http://www.dickblick.com/products/da-vinci-pure-badger-softener-bright/

----

http://www.dickblick.com/products/da-vinci-pure-badger-brushes/

_ _ _ _ _ _

https://myshave.wordpress.com/protaseis/protaseis-brushes/

V_7. φούντα από τρίχα κατσίκας

Στα υδατοχρώματα και το καθάρισμα του χρυσού στις ζωγραφικές εικόνες, στα ξυλόγλυπτα, σε άλλες επιφάνειες που κολλάτε ο χρυσός.

Ανάλογα την προέλευση (είδος / φυλή, κατσίκας, ηλικία, γεωγραφική περιοχή, κτλ), το χρώμα της τρίχας και από πιο τμήμα του σώματός του ζώου έχουμε διαφορετικές ποιότητες και ιδιότητες. Άρα και διαφορετικές εφαρμογές στην χρήση του εργαλείου (πινέλο), ανάλογα με τις επιλογές που θα κάνουμε αντλώντας και διαχωρίζοντας την πρώτη ύλη έχοντας γνώση των προαναφερθέντων (προέλευση, χρώμα, κτλ).

Οι λευκές κατσικίσιες τρίχες είναι πολύ μαλακές (είναι οι πιο μαλακές που διαθέτουμε στα πινέλα) και δεν είναι αρκετά στητές εν αντιθέσει με τις μαύρες κατσικίσιες τρίχες.

Οι μαύρες χωρίζονται σε μαλακές και μεσαίας σκληρότητας και ως φούντες σε πινέλα Quill και άλλων τύπων, χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα στο καθάρισμα του χρυσού την ζωγραφική ακουαρέλας, στη ζωγραφική με μελάνη, κ.αλ.

Μπορούμε να έχουμε μαλακή φούντα με μέτρια ελαστικότητα και χρήση αυτών των πινέλων σε βερνικώματα, στο χειρισμό της γόμα λάκα και εφαρμογές σε ευαίσθητα και “ιδιαίτερα” υλικά όπως το μετάξι. Αυτά τα πινέλα είναι συνήθως πλακέ flat.

Επίσεις στα υδατοχρώματα και το καθάρισμα του χρυσού στις ζωγραφικές εικόνες, στα ξυλόγλυπτα, σε άλλες επιφάνειες που κολλάτε ο χρυσός.

Επίσης έχουμε πινέλα με φούντα κατσικιού που αντέχει στα οξέα.

V_8. SABELINE

Υπάρχει μία κατηγορία ζωικών τριχών που με αυτήν οι κατασκευάστριες εταιρείες πινέλων ζωγραφικής μιμούνται με μικρό κόστος το ακριβό τρίχωμα των red sable. Το πρωταρχικό και φυσικό χρώμα αυτών των τριχών δεν είναι το πυρόξανθο - κόκκινο, αλλά η ομοιότητα επιτυγχάνεται με τεχνητό τρόπο, με κάποια μέθοδο μόνιμης βαφής.

Οι τρίχες αυτές παίρνονται από τα βοοειδή (Ox hair) και οι καλύτερες αυτών είναι οι λεπτές (λεπτής διατομής) από τα αυτιά τους (...from oxen ears).

Οι φούντες των πινέλων από το τρίχωμα των βοοειδών χρησιμοποιούνται στις τεχνικές εφαρμογές των υδατοχρωμάτων. Όταν έχουμε ένα πινέλο με πλακέ / flat φούντα, παίρνουμε ένα καλό αποτέλεσμα. Αν όμως θέλουμε στρογγυλά πινέλα στο σχήμα της φλόγας τότε δεν ανταποκρύνονται καλά. Το πρόβλημα λύνεται με ανάμιξη πλαστικών συνθετικών τριχών και των φυσικών τριχών από τα αυτιά των βοοειδών. Με αυτήν την ανάμιξη παίρνουμε στρογγυλές και πλακέ σχήματος φούντες πινέλων με αντοχή και καλή ελαστικότητα / επαναφορά.

V_9. “καθαρές” & μικτές τρίχες στις φούντες

Στα πινέλα Quill έχουμε φούντες από:

1) Kolinski red sable,

2) Red sable _ρώσικο σκίουρο,

3) άλλους σκίουρους, Blue Squirrel, κ.αλ.,

4) από ασβό_ badger, στις μεγάλες φούντες εκτός από τρίχα σκίουρου (κόκκινο σαμούρι, κ.α.,) έχουμε τρίχα Badger (ασβού, κουνάβι) σε διάφορους τύπους ακμών.

5) κατσίκι (άσπρη και μαύρη τρίχα),

6) πινέλα sabeline _μίξη δύο διαφορετικών τριχών για να πέσει το κόστος. Τρίχες από ox hair (..oxen ears / ox hair dyed to resembled “που μοιάζουν με” red sable) και τρίχες από red sable,

7) πινέλα sabeline _μικτές φούντες από ox hair τρίχες από τα αυτιά του ζώου και συνθετικές τρίχες. Τα πινέλα του είδους sabeline είναι κατάλληλα για ακουαρέλα και Lettering, …

8) άλλες μικτές φούντες από φυσικές και συνθετικές τρίχες, .. βλ., davinci / PETIT GRIS MIX

Μίξεις φυσικών και συνθετικών τριχών, από την davinci στη σειρά PETIT GRIS MIX series 991 και 5590

After an intensive testing period of a mixture made from squirrel hair and a synthetic squirrel imitation fibre, we decided to use this elastic composition for our series 991 and 5590 in future.

9) συνθετικά νήματα από νάιλον και πολυεστέρες.

10) Έχουμε μίξη σε ποσοστό 1 προς 1 τριχών από την ουρά του κόκκινου σκίουρου με τρίχες άλλων σκίουρων που και αυτοί δίνουν υψηλής ποιότητας φούντες όπως από τους Black Kazan Squirrel ή Blue Squirrel_Taleutky ή του Καναδικού χρυσού σκίουρου.

V_10. τύποι της φούντας

Ανάλογα λοιπόν με τον τύπο της φούντας έχουμε

( Quill ) Round / Mop

http://www.jims-watercolor-gallery.com/watercolor-brushes.html

_Στρογγυλά με κωνική κοντή, μεσαία και μακριά φούντα.

_Πλατιά με παχιά ή με λεπτή φούντα.

_Κοντές και μακριές στρογγυλές φουντωτές ακμές

_Λοξότμητες φούντες όπως την λοξότμητο κεραμουργού πού ακόμη κατασκευάζεται ( βλ., από την εταιρία davinci_ …. ).

_Διάφορες σε σχήμα, πάχος και μήκος, λοξότμητες φούντες.

_Κομμένες φούντες εν είδη στένσιλ.

_Όπως και φούντες πού ανοίγουν σαν μικρές πεπλατυσμένες φουντωτές βεντάλιες

Πηγές

Cennino Cennini

The book of the art

a contemporary practical treatise on quattrocento painting

Herringham, Christiana Jane Powell, Lady, d. 1929

https://archive.org/details/bookofartofcenni00cennuoft

Cennino Cennini

The book of the art

ελληνική έκδοση .........

_ _ _

Παναγιώτη Δοξαρά

“Περί ζωγραφικής”

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών Ανέμη

“Περί ζωγραφίας : χειρόγραφον του ΑΨΚΣΤ' (1726) / Παναγιώτου Δοξαρά, νυν το πρώτον μετά προλόγου εκδιδόμενον υπό Σπυρίδωνος Π. Λάμπρου.”

_ _ _

V. G. Heptner / N. P. Naumov

Mammals of the Soviet Union, volume II , Part 1b

https://archive.org/details/mammalsofsov212001gept

_ _ _

ΛΕΞΙΚΟΝ της εμπορικής Ύλης _ τομ. 2

Hermēs ho Kerdōos ētoi emporikē enkyklopaideia:

Lexikon tēs emporikēs hylēs :Biblion 1 / meros 1, A - K, Τόμος 2

https://books.google.gr/books?id=2Os6AAAAcAAJ&dq=%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE %B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s

_ _ _

“Transparency painting on linen”

έκδ. W & N

_ _ _

“Catalogue of colours and materials”

έκδ. W & N

_ _ _

W & N Series 7

No.7. (…)

πηγή: βλ., Series 7 Kolinsky Sable Brushes

http://www.winsornewton.com/row/shop/brushes/water-colour/series-7-kolinsky-sable-brushes

_ _ _ _ _ _ _ _

THE ART OF CHOOSING THE RIGHT BRUSH”

έντυπο φυλλάδιο της W & N του 1991

_ _ _

D. V. Thompson

“Αυγοτέμπερα”

εκδ. Αρμός

ALL YOU NEED TO KNOW ABOUT BRUSHES.

http://www.jims-watercolor-gallery.com/watercolor-brushes.html

Φυσικές / Ζωικές Ίνες

V. G. Heptner / N. P. Naumov

Mammals of the Soviet Union, volume II , Part 1b

https://archive.org/details/mammalsofsov212001gept

_ _ _

Weasels, Civets, Mongooses, and their Relatives

An Action Plan for the Conservation of Mustelids and Viverrids

A. Schreiber, R. Wirth, M. Riffel, and H. Van Rompaey

IUCN/SSC Mustelid and Viverrid Specialist Group

Published by: IUCN, Gland, Switzerland.

Printed by: Kelvyn Press, Inc., Broadview, Illinois, United

1989

https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/1989-011.pdf

_ _ _

Furskin Identification

Kolonocus sibiricus

http://www.furskin.cz/overview.php?furskin=Kolonocus%20sibiricus

_ _ _

ΛΕΞΙΚΟΝ της εμπορικής Ύλης _ τομ. 2

Hermēs ho Kerdōos ētoi emporikē enkyklopaideia:

Lexikon tēs emporikēs hylēs :Biblion 1 / meros 1, A - K, Τόμος 2

https://books.google.gr/books?id=2Os6AAAAcAAJ&dq=%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE %B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s

_ _ _

Red List

Mustela sibirica, Siberian Weasel

Assessment by: Duckworth, J.W. & Abramov, A.

The IUCN Red List of Threatened Species™

http://www.iucnredlist.org/details/41659/0

_ _ _

Polarized Light Microscopy Digital Image Gallery / Kolinsky Hair

http://micro.magnet.fsu.edu/primer/techniques/polarized/gallery/pages/kolinskyhairsmall.html

σημειώσεις για “σιντζάπια”

http://wordincontext.com/el/%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1

- - -

τη λέξη σιντζάπια εκτός από τήν “Ερμηνεία της Ζωγραφικής Τέχνης” την συναντούμε και σε άλλα κείμενα..

ΛΕΞΙΚΟΝ της εμπορικής Ύλης _ τομ. 2

Hermēs ho Kerdōos ētoi emporikē enkyklopaideia:

Lexikon tēs emporikēs hylēs :

Biblion 1 ; meros 1, A - K, Τόμος 2

https://books.google.gr/books?id=2Os6AAAAcAAJ&dq=%CF%83%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE %B6%CE%AC%CF%80%CE%B9%CE%B1&hl=el&source=gbs_navlinks_s

σελ., pdf 152 / σελ., βιβλίου 154

Loredana (Marian) Dascăl

Din arhiva Companiei Negustorilor Greci din Sibiu (1453-1895): texte epistolare grecești [From the archive of the Greek Merchants Company of Sibiu (1453-1895): greek epistolary texts]

_ _ _ _

https://arhivelenationale.academia.edu/LoredanaDascal

σελ. Pdf 207

~ σουντζιαπό ‹γουνα› (‹blana de› sângeap, CNGS II/108); cf. TRANDAFIRESCU, 1989: s.v. „σιντζάπια”;

Τριστάνος και Ιζόλδη

......

W & N /Pure Squirrel Pointed Wash Brushes

http://www.winsornewton.com/row/shop/brushes/water-colour/professional-water-colour-squirrel-brushes/pure-squirel-pointed-wash-brush-pure-squirrel-pointed-wash-brushes-size-0-brush-5250300

Winsor & Newton Pure Squirrel brushes are made from the finest quality Russian squirrel hair, which is ideal for water colour washes. Pure Russian Blue Squirrel hairs are very fine, relatively thin and conical in shape with thick bellies, which enables the brush to hold a large amount of colour. They come to a very fine point giving control with washes and the naturally soft hair ensures their responsiveness. These hand-crafted brushes use natural goose feather for the quill - more flexible and responsive than a metal ferrule. They are also useful for gouache, silk painting and any fluid colour application.

_ _ _ _

https://www.google.gr/search?q=painting+brushes+Renaissance&ie=utf-8&oe=utf-8&gws_rd=cr&ei=wrR4Vu22G8SYsAGk2JCoDQ#q=painting+brushes+Renaissance&start=10

da Vinci

“THE ARTIST BRUSH RESOURCE GUIDE”