Λευκό τού μολύβδου 2PbCO3+Pb(OH)2
Λευκό τού Μολύβδου ή Λευκό τού Αργύρου ή Στουπέτσι ή ψιμύθι, Blanc d' Argent, Flake White, Bleiweiss, Kremserweiss, Cerussa.
Βασικός ανθρακικός μόλυβδος (PbCo 3 ). Κατασκευάζεται μέ πολλούς καί διαφορετικούς τρόπους ή πιο σωστά με παραλλαγές μιας κοινής μεθόδου. Συνήθως παίρνουν τό όνομα τής γεωγραφικής περιο χής που παρασκευάζονται (π.χ, Ολλανδικός , Αγγλικός, Γαλλικός, κλπ.) Επικράτησε το όνομα Ολλα νδικός έναντι των άλλων εξαιτίας του μεγάλου όγκου της εξαγώγιμης παραγωγής και όχι γιατί εφευ ρέθηκε εκεί, αφού η μέθοδος έρχεται απο την αρχαιότητα ( σημ. 2, a και b ) Ο τρόπος πού περιγρά φεται ( Ολλανδικός ) από τόν Διονύσιο ( τού εκ Φουρνά ) καί ένας παρόμοιος στό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό τού Ελευθερουδάκη και ακόμη πιο περιγραφικός στο "Εγχειρίδιον Χημείας -ΜΕΤΑΛΛΑ" του Α.Κ.Χρηστομάνου( σημ.1 ), είναι περίπου ο εξής: Πλάκες μολύβδου τοποθετούνται πάνω από ξύδι μέσα σέ πήλινα δοχεία καλά σφραγισμένα καί σκεπασμένα μέ κοπριά. Καθώς οί ατμοί τού ξυ διού προσβάλλουν λίγο--λίγο τής πλάκες μολύβδου καί σέ συνδυασμό μέ τήν θερμότητα(;) και το διοξείδιο του άνθρακα τής κοπριάς ο οξεικός μόλυβδος μεταβάλλεται σέ ανθρακικό μόλυβδο. Όμως σύμφωνα μέ τόν D.V. Thompson, άν ακολουθούσαμε αυτόν τόν τρόπο δέν θά είχαμε ανθρακικό μό λυβδο ( λευκό τού μολύβδου ), αλλά οξικό άλας μολύβδου αφού λείπει ένας βασικός παράγοντας οξείδωσης τού μολύβδου καί αυτός είναι τό διοξείδιο τού άνθρακα. Η διαδικασία αυτή κρατάει περίπου ένα μήνα. Άν συνεχιστή ο χρόνος οξείδωσης ( χωρίς πλέων τό ξύδι καί τήν κοπριά ) αλλά μέ έκθεση στό διοξείδιο τού άνθρακα ή μέ θέρμανση ( ή όπως λέει ο Thompson, ...άν συνεχιζόταν αυτό τό ψήσιμο... στόν ελεύθερο αέρα...) από τό Λευκό μολύβδου θά περάσουμε σταδιακά σέ άλλα χρώματα τού μολύβδου, αρχικά κίτρινο καί τέλος πορτοκαλί τού μολύβδου, γνωστό μέ τό όνομα "Μίνιο" (τετροξείδιο τού μολύβδου Pb3O4 ). Όμως έχουμε διοξείδιο του άνθρακα απο την κοπριά των ζώων. Δέν θά προχωρήσω περισσότερο στό ζήτημα τών τρόπων παρασκευής και τις διαφωνίες τού τι ακριβώς παρασκευάζονταν με τις μεσαιωνικές συνταγές και τις μεθόδους της νεότερης και σύγχρονης βιομηχανίας στην παρασκευή του Λευκού τού Μολύβδου. Όποιος όμως ενδιαφέρεται γιά βαθύτερη γνώση τών υλικών ζωγραφικής θά πρέπει νά ανατρέξει στήν ξένη βιβλιογραφία. Στήν Ελλάδα τά μόνα βιβλία πού γνωρίζω ώς πρός τήν παρασκευή καί χρήση τού Λευκού τού Μολύβδου είναι τά βιβλία πού αναφέρω. Ειδικά όμως στό βιβλίο τού Daniel V. Thompson " Οί τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής" περιγράφονται, συγκρίνονται καί σχολιάζονται διάφοροι μεθόδοι κατασκευής καί είναι τό μόνο ( απ΄ όσα βιβλία ξέρω στά ελληνικά ), πού δέν περιορίζεται μόνο στήν απλή περιγραφή αυτών τών μεθόδων. Συνοψίζοντας, οι μέθοδοι που περιγράφονται σε εγχειρίδια όπως του Διονυσίου και άλλα σχετικά, απευθύνονται σε παρασκευαστές μικρής κλίμακας και φυσικά στήν Ολλανδική μέθοδο. Παραθέτω μια αρκετά αναλυτική περιγραφή ( (1) Eγχειρίδιον ΧΗΜΕΙΑΣ-Μέταλλα...) που έχει να κάνει με την παρασκευή σε μεγάλη κλίμακα κάνοντας κατανοητή την όλη διαδικασία , τα όποια μειονεκτήματά της, κλπ,.
Ώς χρώμα στήν ζωγραφική ...καί τά νεότερα λευκά ώς αντικαταστάτες.
Τό Λευκό τού Μολύβδου ήταν τό κυριότερο λευκό από τήν αρχαιότητα μέχρι καί τόν 19ο αιώνα καί τό καλύτερο γιά τήν ελαιογραφία καί τήν αυγοτέμπερα, πρίν αντικατασταθεί σέ μεγάλο βαθμό από τό Λευκό τού Τιτανίου ( Blanc de Titanioum ) καί σέ μικρότερο (;) από τό Λευκό τού Ψευδαργύρου ( Blanc de Zing ). Τά πλεονεκτήματά του έναντι τών άλλων λευκών χρωμάτων, δέν αντισταθμίζουν τούς κινδύνους κατά τήν χρήση του, εξαιτίας τής μεγάλης τοξικότητάς του, είτε είναι σέ μορφή πάστας ( έτοιμο σέ σωληνάριο ή βάζο γιά χρήση στήν ελαιογραφία όπου ο κίνδυνος μετριάζεται πάρα πολύ ) ειτε σέ σκόνη πού τρίβουμε εμείς, άρα επικίνδυνο ( επαφή μέ τό δέρμα , εισπνοή, κατάποση ). Οί όποιες προφυλάξεις πού μπορούν νά παρθούν στό χώρο ένός ατελιέ ( γάντια, μάσκες κλπ )δέν μπορούν νά προσφέρουν απόλυτη προστασία όταν τρίβουμε εμείς τίς πούδρες τών χρωμά- των. Στήν τέμπερα καί στήν ελαιογραφία μπορούμε νά αντικαταστήσουμε τό Λευκό Μολύβδου μέ τό Λευκό Τιτανίου στη ζωγραφική ενώ τό Λευκό τού Ψευδαργύρου και τα διάφορα λιθοπόνια στην επίστρωση επιφανιών ( μουσαμάδων, ξύλων) Ειδικά όταν δουλεύουμε μέ επάλληλα χρωματικά στρώματα, τό Λευκό τού Τιτανίου είναι η καλύτερη επιλογή από τά νεότερα λευκά τής βιομηχανίας πού έρχονται πρός αντικατάσταση ή έστω ακίνδυνες αναλλακτικές στό Λευκού τού Μολύβδου Άν δουλεύουμε μέ αυτόν τόν τρόπο τότε δέν πρέπει νά επιλέξουμε τό Λευκό Ψευδαργύρου πού είναι καλό γιά ζωγραφική "μιά κι ΄έξω" καί όχι γιά τεχνικές - στρώση πάνω σέ στρώση, όπως οι τεχνικές τών παλαιών "Δασκάλων" ( Δυτική Αναγέννηση, κλπ ), εξαιτίας τού ότι στεγνώνει αργά. Αλλά καί ένα επιφανειακό καί όχι είς βάθος στέγνωμά του, θά είναι μιά πολύ κακή βάση γιά τό πέρασμα τών επόμενων χρωματικών στρώσεων. Εάν _ παρ΄όλα αυτά _ θεωρούμε απαραίτητο τό Λευκό τού Μολύ βδου σέ κάποια στάδια τής δουλειάς μας ( τελειώματα, ψιμύθια στήν αυγοτέμπερα κλπ. ) πρέπει πάντοτε νά αγοράζουμε τήν καλύτερη ποιότητα. Bασικά μπορούμε νά τό χρησιμοποιούμε, γιά τά προτερήματά του, στήν ελαιογραφία καί στήν αυγοτέμπερα ( σκεπτόμενοι όμως τήν μεγάλη του τοξικότητα όταν τρίβουμε εμείς τίς σκόνες τών χρωμάτων ) καί τό αποφεύγουμε τελείως στήν ακουαρέλλα, στό gouache καί στά παστέλ καί φυσικά σέ τεχνικές πού απαιτούν ψεκασμό ( αερογράφοι, κλπ. ), θέρμανση ( εγκαυστική ) κ.ο.κ.
ιδιότητες , προτερήματα καί επιλογές στήν ελαιογραφία, τήν αυγοτέμπερα, σέ μουσαμά, σέ χαρτί.. κλπ. Λάδια καί mediums.
Χρώμα μέ μεγάλη καλυπτική δύναμη πού δέν χρειάζεται στεγνωτικά ( αφού ο μόλυβδος μέ τό λινέλαιο λειτουργούν ώς στεγνωτικό πολύ περισσότερο δέ, όταν αναμιγνύουμε στά χρώματά μας ρητινικά βερνίκια ( medium ) θερμής ή πολύ καλύτερα ψυχρής παρασκευής, π.χ ρητίνη ( Μαστίχα ή Δάμμαρη ) πού έχει διαλυθεί σέ νεύτι. Γιά τήν παρασκευή καί χρήση αυτών τών βερνικιών ( medium ) θά αναφερθώ ξεχωριστά. Σέ μορφή πούδρας μπορούμαι νά χειριστούμε τό χρώμα μέ Λινέλαιο (όπου στεγνώνει γρήγορα αλλά κιτρινίζει περισσότερο σέ σχέση μέ τά άλλα λάδια ), Παπαρουνέλαιο ( στεγνώνει αργότερα απ' τό λινέλαιο ) καί Καρυδέλαιο ( σημ.7 ).
Στήν αυγοτέμπερα προτιμότερος είναι ο καθαρός κρόκος αυγού χωρίς τό ασπράδι καί χωρίς ξύδι ή έστω μόνο μέ μία ή δύο σταγόνες ξυδιού στόν έναν κρόκο. Προσθέτουμε νερό ( πάντα απιονισμένο > σημ.3), καθώς "πλάθουμε" τήν σκόνη χρώματος. Επίσεις μπορούμε νά χρησιμοποιήσουμε κάποιο γαλάκτωμα τέ- μπερας 1) μέ κρόκο αυγού, λινέλαιο καί κάποια ρητίνη ),( στήν παρασκευή του θά αναφερθώ ξεχωριστά ) ή 2) κρόκος αυγού μέ μία σταγόνα ξύδι καί καθώς τρίβουμε τήν σκόνη χρώματος βάζουμε λίγη ακρυλική κόλλα π.χ, Καπαρόλ, όμως όχι περισσότερο από τό 1/10 της ποσότητας του κρόκου πού βάλαμε στό πλάσιμο τής σκόνης, τό δεύτερο αυτό γαλάκτωμα είναι κυρίως όταν η βάση τού έργου μας είναι τό χαρτί ( εννοείται χαρτί ακουαρέλας άνω τών 300γρμ ). (Στό τρίψιμο τών χρωμάτων μέ τέμπερα προσθέτουμε τό νερό στο χρώμα κατά τό τρίψιμο καί όχι μέσα στό δοχείο μέ τό γαλάκτωμα.) Στά έτοιμα χρώματα ( λαδομπογιές )πρέπει νά αγοράζουμε από εταιρίες πού αναγρά- φουν επάνω στήν συσκευασία ή στούς καταλόγους τους τό λάδι πού χρησιμοποιούν, άν π.χ είναι μέ Λινέλαιο ( ή Παπαρουνέλαιο γιά νά στεγνώνει αργότερα ). Ενδέχεται όμως νά χρησιμοποιούνται μίξεις διαφόρων λαδιών καί αυτό κατά την αποψή μου είναι τό χειρότερο ( μπορεί να κάνω και λάθος γιατί κάποιοι δουλεύουν αναμιγνύοντας λάδια ( πχ, λινέλαιο + παπαρουνέλαιο ) αλλά εγώ το αποφεύγω-όσο μπορώ.) Συσκευασίες τών "επαγγελματικών" σειρών μιάς εταιρίας συνή- θως αναγράφουν τό λάδι καί έτσι μπορούμε νά "δέσουμε" καί τά δικά μας μέσα ( ανάλογα ποιό λάδι καί ποιά medium χρησιμοποιούμε ώστε νά ελέγχουμε καί νά κατευθύνουμε εμείς τά αποτελέσματα τής δουλειάς μας ( -όσο γίνεται βέβαια ). Εάν πλάθουμε μόνοι μας τά χρώματα καί τά αποθηκεύουμε σέ σωληνάρια ή βαζάκια ( κατά προτίμηση γυάλινα ) τότε τό Λευκό τού Μολύβδου θέλει από 7 έως 25% / 30% λάδι, άν τό λάδι μας είναι τό Καρυδέλαιο μάλλον περισσότερο. Οί εταιρίες δέν χρησιμο- ποιούν τό καρυδέλαιο γιατί αλλοιώνεται γρηγορότερα απ' τό Λινέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο μέσα στά σωληνάρια καί συνεπώς είναι ασύμφορο αφού περιορίζεται ο χρόνος αποθήκευσης. Άν παρασκευάζουμε μόνοι μας τά χρώματα είναι ένα από τά καλύτερα λάδια γιά τήν ζωγραφική. Επίσης άν θέλουμε τά χρώματά μας νά είναι μάτ καί όχι γυαλιστερά, προσθέτουμε στήν παρασκευή τους 2% καθαρό κερί μέλισσας ( αποχρωματισμένο καί ανόθευτο ) πού έχει διαλυθεί σέ νέφτι. Τό κερί επίσης κάνει καλύτερη τήν πάστα τού χρώματος ειδικά άν χρησιμοποιούμε τό Λινέλαιο, αλλά είπαμε, μόνον άν τά χρώματά μας δέν μάς ενδιαφέρει νά έχουν ένα "φινίρισμα" γυαλιστερό. Περισσότερα γιά τόν τρόπο τριψίματος καί αποθήκευσης τών δικών μας χρωμάτων θά αναφέρω σέ ξεχωριστό κεφάλαιο καί μέ περισσότερες λεπτομέρειες ( εργαλεία, τεχνικές, κλπ. ) Στήν αυγοτέμπερα τό Λευκό τού μολύβδου θέλει πιό επίμονο τρίψιμο, ενώ τό Λευκό τού Τιτανίου ελάχιστο.
σχέσεις μέ άλλα χρώματα
Μέ τά περισσότερα χρώματα έχει καλή σχέση. Όχι όμως μέ τό γνήσιο Vermillion, το συνθετικό ουλτραμαρίν και τα χρώματα του Καδμίου ( και για την ιστορία, δεν τα πάει καθόλου καλά, με το Orpiment ( θειούχο αρσενικό ) και το Vert-de-gris ). Στό φρέσκο τό αποφεύγουμε.
αντοχή καί περιβαλλοντικές επιδράσεις
Κάτω από ορισμένες περιβαντολλογικές συνθήκες μπορεί νά σκουρίνει,( επίδραση τού υδρόθειου τού αέρα ) αλλά αυτό είναι πάρα πολύ σπάνιο και μπορεί εύκολα μέ σωστή "συντήρηση" νά επανέλθει. Όλο αυτό μπορεί νά αποφευχθεί εξαρχής μέ τό τελικό βερνίκωμα τού πίνακα . Στά μουσεία βέβαια αυτός ο κίνδυνος δέν υπάρχει πιά, αρκεί νά εφαρμό-ζονται οι σύγχρονοι τρόποι διατήρησης ενός ελεγχόμενου περιβάλλοντος ( υγρασία, θερμοκρασία, φωτισμός, κλπ. ) γιά τούς εκτιθέμενους καί αποθηκευμένους πίνακες.
νοθεία
Αγοράζουμε πάντα τίς επαγγελματικές σειρές χρωμάτων τών εταιρειών αφού οι φτηνότερες ( studio, κλπ ) είναι νοθευμένες μέ διάφορες ύλες όπως: τάλκ, κιμωλία, θειϊκό άλας Βαρίου ή βαριτίνη (BaSO4)που είναι ορυκτ. αργυρούχος βαρίτης, μια άσπρη σκόνη σχεδόν αδυάλιτη στο ύδωρ, ανθρακικό ασβέστιο, γύψος, γύψος του Παρισιού ( Plaster of Paris ). Tο τάλκ, η κοινή κιμωλία, το ανθρακικό ασβέστιο, ... ανοίκουν στα λευκά χρώματα χωρίς καλυπτική ικανότητα και χρησιμοποιούνται ( όταν πρόκειται για νοθεία ) στην αύξηση τής ποσότητας, κυρίως στά χρώματα πού η πρώτη τους ύλη είναι ακριβή. Αυτό ισχύει τόσο στά έτοιμα χρώματα, όσο καί στίς σκόνες. Η πρόσμειξη του Λευκού Μολύβδου με τα ανωτέρω, ειδικά με το τάλκ και την κιμωλία, είναι καταστροφική για την ποιότητα και την αντοχή του στην ζωγραφική. Γιά νά ελέγξουμε πιθανή νοθεία μέ ξένες ουσίες θά πρέπει νά ζεστάνουμε τό Λευκό τού Μολύβδου καί αυτό θά πρέπει νά κιτρινίση. Άν είναι νοθευμένο οι ξένες ουσίες θά παραμείνουν λευκές. ( Σέ καμία περίπτωση δέν συνιστώ αυτόν τόν έλεγχο λόγο τής επικινδυνότητας τού υλικού καί όσα αναφέρονται εδώ έχουν νά κάνουν μόνον μέ πληροφόρηση καί γενική ή στοιχειώδη γνώση τών υλικών καί τών τεχνικών τής ζωγραφικής καί τίποτα περισσότερο. )
ιδιότητες
Το Λευκό του Μολύβδου ανήκει στην κατηγορία των συνθετικών χρωμάτων ( έχουμε τρείς κατηγορίες, α) ορυκτά, β) συνθετικά, γ) οργανικά ) και με ειδικο βάρος που το κατατάσει στα βαριά (ε.β. μεγαλύτερο του 6 ).
ελαιογραφία
Αν ετοιμάζουμε εμείς τις σκόνες των χρωμάτων και τις αποθηκεύουμε σε σωληνάρια ή βαζάκια είπαμε πως μπορεί να θέλει έως και 25% λινέλαιο και πολύ καλο τρίψιμο. Όμως αν τρίβουμε τις πούδρες των χρωμάτων και ζωγραφίζουμε επι τόπου, τότε μπορεί το λευκό του μολύβδου να θέλει 50% ή και περισσότερο με "επίμονο" τρίψιμο ( όχι και υπερβολές ) για να μην μένουν σβώλοι. (Τα σωληνάρια τα γεμίζουμε απο πίσω και όχι απο το μικρό στόμιο εξόδου. Αφού βάλουμε το χρώμα διπλώνουμε δύο τρείς φορές το στόμιο εισόδου για να κλείσουμε το σωληνάριο και με μία πένσα ή μυτοτσίμπιδο πιέζουμε λίγο, ώστε να έχουμε κάτι που είναι μεν χειροποίητο αλλά μοιάζει με τα εμπορικά σωληνάρια χρωμάτων. Τα σωληνάρια και τα βαζάκια ( γυάλινα με βιδωτό καπάκι, πορσελάνινα, κλπ ) μπορούμε να τα αναζητήσουμε σε φαρμακαποθήκες ή εκει που βρίσκουμε πρώτες ύλες για την κατασκευή καλλυντικών, ακόμη και σε καταστήματα ειδών ζωγραφικής. Στην Ελλάδα ήξερα το ABIO, τώρα έχω πολλά χρόνια να το ψάξω οπότε δεν μπορώ να δώσω συγκεκριμένες διευθύνσεις για Ελλάδα ). Θα αναφερθώ παρακάτω στην "παρασκευή" των δικών μας χρωμάτων.
αυγοτέμπερα
Σε έναν κρόκο αυγού μπορούμε να προσθέσουμε μία δύο σταγόνες ξύδι. Όταν δουλεύουμε φορητή εικόνα που οι διαστάσεις της δεν ξεπερνούν τα 30 εκ. δέν έχει νόημα να έχουμε ένα μίγμα πολ- λών κρόκων και να το διατηρούμε για μέρες μέσα σε ίση ποσότητα ξύδι με αυτήν των κρόκων. Ο κρόκος πρέπει να είναι φρέσκος και όχι να σαπίζει για δύο - τρείς ή περισσότερες μέρες. Και το πολύ ξύδι δεν είναι ότι καλύτερο για τα χρώματα ( μείωση φωτεινότητας, αλλοίωση στην απόχρωση και στην αντοχή τους στο χρόνο, κλπ ). Ο κρόκος βέβαια που χρησιμοποιήσαμε στα χρώματά μας, μπορεί σε έναν αποθηκευμένο αβερνίκωτο πίνακα να προσελκύσει τα γνωστα ενοχλητικά έντομα, τις κατσαρίδες. Το καταλαβαίνουμε αργά, όταν δούμε μικρές οπές και περιοχές χρώματος να έχουν αφαιρεθεί αφού φαγώθηκαν απο τις κατσαρίδες καταστρέφοντας τον πίνακα. Καλό είναι, πριν το τελικό βερνίκωμα του πίνακα που προστατέυει οριστικά απο αυτήν την κατσαριδοεπίθεση ( άν ο πίνακάς μας δεν είναι παραγγελία που πρέπει να παραδοθεί άμεσα στον αγοραστή, το βερνίκωμα να γίνεται μετά το εξάμηνο ή ακόμη καλύτερα τον ένα χρόνο ) το έργο να σκεπάζεται ( όχι με πίεση ή κάποιο βάρος απο πάνω ) με ένα λεπτό φύλλο ριζόχαρτου και επι πλέων στο χώρο ή στους χώρους αποθήκευσης πρέπει να υπάρχουν κάποια εντομοαπωθητικά (αντισκορικά , κλπ ) σε στερεά μορφή, δηλαδή δέν ψεκάζουμε. Βέβαια δεν μιλάω για κάτι που γίνεται συχνά και πρέπει να φυλάμε 24ωρη σκοπιά, αλλά καλό είναι να το έχουμε υπόψη μας.
άλλες τέμπερες
1 κρόκος αυγού + 2 κουταλάκια του καφέ λινέλαιο ( ωμό ), ανακατεύουμε καλά. Προσθέτουμε νερό κατά το πλάσιμο των χρωμάτων σκόνης και προαιρετικά μπορούμε να προσθέσουμε μία - δυό σταγόνες ξύδι μέσα στο μίγμα κρόκου και λαδιού. Αυτήν την τέμπερα μπορούμε να την χρησιμοποιούμε όπως είναι, αλλά και σε σκόνες χρωμάτων που εκ των προτέρων έχουμε τρίψει με δερματόκολλα διαλυμένη σε νερό ( μέσα σε απεσταγμένο νερό για 24 ώρες και μόνον όση απο την κόλλα έχει διαλυθεί στο νερό. Νερό σε θερμοκρασία δωματίου ). Όταν θα τρίψουμε τα χρώματα με την κόλλα, να προσέχουμε να ρίχνουμε την κόλλα λίγο-λίγο ώστε να έχουμε ένα σφικτό και όχι νερουλό χρώμα έχοντας υπόψη οτι μετά θα προσθέσουμε στο χρώμα και την αυγολαδερή τέμπερα και νερό. Δεν θέλουμε ένα χρώμα που θα τρέχει και θα έχει και περισσότερο συνδετικό μέσο απο όσο πρέπει με α- ρνητικά και καταστρεπτικά αποτελέσματα.
αραβικό κόμμι και ψαρόκολλα
Στο λευκό του μολύβδου αποφεύγουμε το αραβικό κόμμι, αντί αυτού μπορούμε να χρησιμοποιή- σουμε την ψαρόκολλα. Την ψαρόκολλα δεν την αγοράζουμε έτοιμη αλλά σε ξηρή μορφή ( είναι σε κομμάτια που θυμίζουν λέπια ) και την φτιάχνουμε εμείς.
σημειώσεις και πηγές
σημειώσεις για το Λευκό του Μολύβδου
(σημ.1) Α.Κ.Χρηστομάνου Εγχειρίδιον ΧΗΜΕΙΑΣ, Μέρος Δεύτερον, ΜΕΤΑΛΛΑ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / ΕΚ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΗΣ Β. ΑΥΛΗΣ / Ν. ΙΓΓΛΕΣΗ 1887
[ Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας ]
http://medusa.libver.gr/
“Ανθρακικός Μόλυβδος”
( σελ. 452 – 453 )
_________________________________________________
(σημ.2 / a ) The Natural History of Pliny
by the Late Bostock John, Riley Henry Thomas
VOL. VI. //1857 βιβλίο B.XXXIV. c.54 Psimithium; or Ceruse; six remedies ...
CHAP. 54 // σελ.219
http://www.archive.org/details/naturalhistoryof06plin
_______________
(σημ.2 / b ) Θεόφραστου του Ερέσιου
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΛΙΘΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ THEOPHRASTUS's HISTORY of STONES
with an english Version and Notes.......... by Sir John Hill
Ψιμύθιον // ρά
σελ. βιβλίου [ 222 ] // σελ. pdf , 233 -... /
http://books.google.com/books?id=_ZQ...1016_mylibrary _________________________________________________
( σημ.3 ) το απιονισμένο νερό δεν είναι το διπλά απεσταγμένο νερό που μπορούμε να βρούμε στα φαρμακεία ή όπου αλλού. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Εγώ χρησιμοποιώ το απιονισμένο αλλά δεν είναι αυτό που συνιστώ ως καλύτερο. Απλώς, στις τεχνικές που εγώ εφαρμόζω, ( με το απιονισμένο ) έχω τα αποτελέσματα που επιδιώκω.
_________________________________________________
Διονυσίου τού εκ Φουρνά "Ερμηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης"
( § 44.Πώς νά κάμης πλακούντι, ηγούν ψιμύθι.)
εκδ. Σπανού
___________________________
Εγκυκλοπαιδικόν ΛΕΞΙΚΟΝ τού Ελευθερουδάκη
// τόμος Η' / σελ.640 // εκδ. 1930
_____________________________
Daniel V. Thompson "Οί Τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής" Εκδ. Αρμός
( κεφ, Παρασκευή τού Λευκού τού Μολύβδου καί Σύγχρονο καί Μεσαιωνικό Λευκό τού Μολύβδου ) παρασκευή καί χημική σύνθεση ( ανθρακικός μόλυβδος καί υδροξείδιο τού μολύβδου......κλπ. )
Daniel V. Thompson "Οί Τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής"
( κεφ. Μίνιο-Πορτοκαλί τού Μολύβδου (Minium-Orange Lead) / σελ.121 )
____________________________
Κωστή Πλακωτάρη "Υλικά καί Τεχνική στή Ζωγραφική καί Διακοσμητική"
Κωστή Πλακωτάρη "Υλικά καί Τεχνική στή Ζωγραφική καί Διακοσμητική"
( Λευκό τού Μολύβδου, σελ. 32 )
____________________________________
Daniel V. Thompson "Αυγοτέμπερα" εκδ. Αρμός
( Λευκά , σελ. 141 ) επίδραση τού "υδρόθειου τού αέρα" στό Λευκό τού Μολύβδου
καί λύσεις τού προβλήματος _στό βιβλίο τού Thompson
_________________________________
Cennino Cennini "Tο Βιβλίο της Τέχνης"
__________________________________
Gino Piva "Ακουαρέλλα και Τέμπερα" εκδ. Αρμός
__________________________________
Υδρόθειο
Βικιπαίδεια
Lead - Wikipedia, the free encyclopedia
http://en.wikipedia.org/wiki/Lead
_________________________________
( σημ. 7 ) Καρυδέλαιο
Τό Καρυδέλαιο τό αγοράζουμε από φαρμακαποθήκες ή μέ παραγγελία σέ φαρμακείο...
Υπάρχει καρυδέλαιο μέ τήν ένδειξη Α΄ καί μέ τήν ένδειξη Β΄ . Επιλέγουμε αυτό μέ τήν ένδειξη Α΄. Τό Α΄καί τό Β΄ υποδηλώνουν τά δύο "εξαγώγιμα" στάδια κατά τήν παρασκευή του μέ ψυχρή πίεση. Τό Α΄ βγαίνει καθαρότερο, ενώ τό δεύτερο περιέχει καί διάφορες φυτικές ουσίες. Οί εταιρείες παρασκευής χρωμάτων ζωγραφικής δέν τό χρησιμοποιούν γιατί ταγκιάζει καί δέν διατηρείται στά σωληνάρια γιά πολύ καιρό όπως τό λινέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο. Άν θέλουμε νά τρίβουμε μόνοι μας τίς σκόνες τών χρωμάτων, τότε είναι μιά πάρα πολύ καλή επιλογή.
_________________________________
περιοδικά:
αρχαιολογία
http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=147
μουσείο
http://www.museum-studies.uoa.gr/05C1Teuxi.htm# _______________________________________
www.
Bank
http://www.artiscreation.com/white.html
http://www.chem.uoa.gr/quali/quali_C01_Pb.htm
Pb, Mόλυβδος, Lead, plomb, Blei, Plombo, ......
http://www.vanderkrogt.net/elements/element.php?sym=Pb
Lead - Wikipedia, the free encyclopedia
http://en.wikipedia.org/wiki/Lead
Pigments through the Ages - Overview - Lead white
http://www.webexhibits.org/pigments/indiv/overview/leadwhite.html
KREMER
http://kremer-pigmente.de/en
______________
Θεόδωρος Παππάς
Λευκό τού Μολύβδου ή Λευκό τού Αργύρου ή Στουπέτσι ή ψιμύθι, Blanc d' Argent, Flake White, Bleiweiss, Kremserweiss, Cerussa.
Βασικός ανθρακικός μόλυβδος (PbCo 3 ). Κατασκευάζεται μέ πολλούς καί διαφορετικούς τρόπους ή πιο σωστά με παραλλαγές μιας κοινής μεθόδου. Συνήθως παίρνουν τό όνομα τής γεωγραφικής περιο χής που παρασκευάζονται (π.χ, Ολλανδικός , Αγγλικός, Γαλλικός, κλπ.) Επικράτησε το όνομα Ολλα νδικός έναντι των άλλων εξαιτίας του μεγάλου όγκου της εξαγώγιμης παραγωγής και όχι γιατί εφευ ρέθηκε εκεί, αφού η μέθοδος έρχεται απο την αρχαιότητα ( σημ. 2, a και b ) Ο τρόπος πού περιγρά φεται ( Ολλανδικός ) από τόν Διονύσιο ( τού εκ Φουρνά ) καί ένας παρόμοιος στό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό τού Ελευθερουδάκη και ακόμη πιο περιγραφικός στο "Εγχειρίδιον Χημείας -ΜΕΤΑΛΛΑ" του Α.Κ.Χρηστομάνου( σημ.1 ), είναι περίπου ο εξής: Πλάκες μολύβδου τοποθετούνται πάνω από ξύδι μέσα σέ πήλινα δοχεία καλά σφραγισμένα καί σκεπασμένα μέ κοπριά. Καθώς οί ατμοί τού ξυ διού προσβάλλουν λίγο--λίγο τής πλάκες μολύβδου καί σέ συνδυασμό μέ τήν θερμότητα(;) και το διοξείδιο του άνθρακα τής κοπριάς ο οξεικός μόλυβδος μεταβάλλεται σέ ανθρακικό μόλυβδο. Όμως σύμφωνα μέ τόν D.V. Thompson, άν ακολουθούσαμε αυτόν τόν τρόπο δέν θά είχαμε ανθρακικό μό λυβδο ( λευκό τού μολύβδου ), αλλά οξικό άλας μολύβδου αφού λείπει ένας βασικός παράγοντας οξείδωσης τού μολύβδου καί αυτός είναι τό διοξείδιο τού άνθρακα. Η διαδικασία αυτή κρατάει περίπου ένα μήνα. Άν συνεχιστή ο χρόνος οξείδωσης ( χωρίς πλέων τό ξύδι καί τήν κοπριά ) αλλά μέ έκθεση στό διοξείδιο τού άνθρακα ή μέ θέρμανση ( ή όπως λέει ο Thompson, ...άν συνεχιζόταν αυτό τό ψήσιμο... στόν ελεύθερο αέρα...) από τό Λευκό μολύβδου θά περάσουμε σταδιακά σέ άλλα χρώματα τού μολύβδου, αρχικά κίτρινο καί τέλος πορτοκαλί τού μολύβδου, γνωστό μέ τό όνομα "Μίνιο" (τετροξείδιο τού μολύβδου Pb3O4 ). Όμως έχουμε διοξείδιο του άνθρακα απο την κοπριά των ζώων. Δέν θά προχωρήσω περισσότερο στό ζήτημα τών τρόπων παρασκευής και τις διαφωνίες τού τι ακριβώς παρασκευάζονταν με τις μεσαιωνικές συνταγές και τις μεθόδους της νεότερης και σύγχρονης βιομηχανίας στην παρασκευή του Λευκού τού Μολύβδου. Όποιος όμως ενδιαφέρεται γιά βαθύτερη γνώση τών υλικών ζωγραφικής θά πρέπει νά ανατρέξει στήν ξένη βιβλιογραφία. Στήν Ελλάδα τά μόνα βιβλία πού γνωρίζω ώς πρός τήν παρασκευή καί χρήση τού Λευκού τού Μολύβδου είναι τά βιβλία πού αναφέρω. Ειδικά όμως στό βιβλίο τού Daniel V. Thompson " Οί τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής" περιγράφονται, συγκρίνονται καί σχολιάζονται διάφοροι μεθόδοι κατασκευής καί είναι τό μόνο ( απ΄ όσα βιβλία ξέρω στά ελληνικά ), πού δέν περιορίζεται μόνο στήν απλή περιγραφή αυτών τών μεθόδων. Συνοψίζοντας, οι μέθοδοι που περιγράφονται σε εγχειρίδια όπως του Διονυσίου και άλλα σχετικά, απευθύνονται σε παρασκευαστές μικρής κλίμακας και φυσικά στήν Ολλανδική μέθοδο. Παραθέτω μια αρκετά αναλυτική περιγραφή ( (1) Eγχειρίδιον ΧΗΜΕΙΑΣ-Μέταλλα...) που έχει να κάνει με την παρασκευή σε μεγάλη κλίμακα κάνοντας κατανοητή την όλη διαδικασία , τα όποια μειονεκτήματά της, κλπ,.
Ώς χρώμα στήν ζωγραφική ...καί τά νεότερα λευκά ώς αντικαταστάτες.
Τό Λευκό τού Μολύβδου ήταν τό κυριότερο λευκό από τήν αρχαιότητα μέχρι καί τόν 19ο αιώνα καί τό καλύτερο γιά τήν ελαιογραφία καί τήν αυγοτέμπερα, πρίν αντικατασταθεί σέ μεγάλο βαθμό από τό Λευκό τού Τιτανίου ( Blanc de Titanioum ) καί σέ μικρότερο (;) από τό Λευκό τού Ψευδαργύρου ( Blanc de Zing ). Τά πλεονεκτήματά του έναντι τών άλλων λευκών χρωμάτων, δέν αντισταθμίζουν τούς κινδύνους κατά τήν χρήση του, εξαιτίας τής μεγάλης τοξικότητάς του, είτε είναι σέ μορφή πάστας ( έτοιμο σέ σωληνάριο ή βάζο γιά χρήση στήν ελαιογραφία όπου ο κίνδυνος μετριάζεται πάρα πολύ ) ειτε σέ σκόνη πού τρίβουμε εμείς, άρα επικίνδυνο ( επαφή μέ τό δέρμα , εισπνοή, κατάποση ). Οί όποιες προφυλάξεις πού μπορούν νά παρθούν στό χώρο ένός ατελιέ ( γάντια, μάσκες κλπ )δέν μπορούν νά προσφέρουν απόλυτη προστασία όταν τρίβουμε εμείς τίς πούδρες τών χρωμά- των. Στήν τέμπερα καί στήν ελαιογραφία μπορούμε νά αντικαταστήσουμε τό Λευκό Μολύβδου μέ τό Λευκό Τιτανίου στη ζωγραφική ενώ τό Λευκό τού Ψευδαργύρου και τα διάφορα λιθοπόνια στην επίστρωση επιφανιών ( μουσαμάδων, ξύλων) Ειδικά όταν δουλεύουμε μέ επάλληλα χρωματικά στρώματα, τό Λευκό τού Τιτανίου είναι η καλύτερη επιλογή από τά νεότερα λευκά τής βιομηχανίας πού έρχονται πρός αντικατάσταση ή έστω ακίνδυνες αναλλακτικές στό Λευκού τού Μολύβδου Άν δουλεύουμε μέ αυτόν τόν τρόπο τότε δέν πρέπει νά επιλέξουμε τό Λευκό Ψευδαργύρου πού είναι καλό γιά ζωγραφική "μιά κι ΄έξω" καί όχι γιά τεχνικές - στρώση πάνω σέ στρώση, όπως οι τεχνικές τών παλαιών "Δασκάλων" ( Δυτική Αναγέννηση, κλπ ), εξαιτίας τού ότι στεγνώνει αργά. Αλλά καί ένα επιφανειακό καί όχι είς βάθος στέγνωμά του, θά είναι μιά πολύ κακή βάση γιά τό πέρασμα τών επόμενων χρωματικών στρώσεων. Εάν _ παρ΄όλα αυτά _ θεωρούμε απαραίτητο τό Λευκό τού Μολύ βδου σέ κάποια στάδια τής δουλειάς μας ( τελειώματα, ψιμύθια στήν αυγοτέμπερα κλπ. ) πρέπει πάντοτε νά αγοράζουμε τήν καλύτερη ποιότητα. Bασικά μπορούμε νά τό χρησιμοποιούμε, γιά τά προτερήματά του, στήν ελαιογραφία καί στήν αυγοτέμπερα ( σκεπτόμενοι όμως τήν μεγάλη του τοξικότητα όταν τρίβουμε εμείς τίς σκόνες τών χρωμάτων ) καί τό αποφεύγουμε τελείως στήν ακουαρέλλα, στό gouache καί στά παστέλ καί φυσικά σέ τεχνικές πού απαιτούν ψεκασμό ( αερογράφοι, κλπ. ), θέρμανση ( εγκαυστική ) κ.ο.κ.
ιδιότητες , προτερήματα καί επιλογές στήν ελαιογραφία, τήν αυγοτέμπερα, σέ μουσαμά, σέ χαρτί.. κλπ. Λάδια καί mediums.
Χρώμα μέ μεγάλη καλυπτική δύναμη πού δέν χρειάζεται στεγνωτικά ( αφού ο μόλυβδος μέ τό λινέλαιο λειτουργούν ώς στεγνωτικό πολύ περισσότερο δέ, όταν αναμιγνύουμε στά χρώματά μας ρητινικά βερνίκια ( medium ) θερμής ή πολύ καλύτερα ψυχρής παρασκευής, π.χ ρητίνη ( Μαστίχα ή Δάμμαρη ) πού έχει διαλυθεί σέ νεύτι. Γιά τήν παρασκευή καί χρήση αυτών τών βερνικιών ( medium ) θά αναφερθώ ξεχωριστά. Σέ μορφή πούδρας μπορούμαι νά χειριστούμε τό χρώμα μέ Λινέλαιο (όπου στεγνώνει γρήγορα αλλά κιτρινίζει περισσότερο σέ σχέση μέ τά άλλα λάδια ), Παπαρουνέλαιο ( στεγνώνει αργότερα απ' τό λινέλαιο ) καί Καρυδέλαιο ( σημ.7 ).
Στήν αυγοτέμπερα προτιμότερος είναι ο καθαρός κρόκος αυγού χωρίς τό ασπράδι καί χωρίς ξύδι ή έστω μόνο μέ μία ή δύο σταγόνες ξυδιού στόν έναν κρόκο. Προσθέτουμε νερό ( πάντα απιονισμένο > σημ.3), καθώς "πλάθουμε" τήν σκόνη χρώματος. Επίσεις μπορούμε νά χρησιμοποιήσουμε κάποιο γαλάκτωμα τέ- μπερας 1) μέ κρόκο αυγού, λινέλαιο καί κάποια ρητίνη ),( στήν παρασκευή του θά αναφερθώ ξεχωριστά ) ή 2) κρόκος αυγού μέ μία σταγόνα ξύδι καί καθώς τρίβουμε τήν σκόνη χρώματος βάζουμε λίγη ακρυλική κόλλα π.χ, Καπαρόλ, όμως όχι περισσότερο από τό 1/10 της ποσότητας του κρόκου πού βάλαμε στό πλάσιμο τής σκόνης, τό δεύτερο αυτό γαλάκτωμα είναι κυρίως όταν η βάση τού έργου μας είναι τό χαρτί ( εννοείται χαρτί ακουαρέλας άνω τών 300γρμ ). (Στό τρίψιμο τών χρωμάτων μέ τέμπερα προσθέτουμε τό νερό στο χρώμα κατά τό τρίψιμο καί όχι μέσα στό δοχείο μέ τό γαλάκτωμα.) Στά έτοιμα χρώματα ( λαδομπογιές )πρέπει νά αγοράζουμε από εταιρίες πού αναγρά- φουν επάνω στήν συσκευασία ή στούς καταλόγους τους τό λάδι πού χρησιμοποιούν, άν π.χ είναι μέ Λινέλαιο ( ή Παπαρουνέλαιο γιά νά στεγνώνει αργότερα ). Ενδέχεται όμως νά χρησιμοποιούνται μίξεις διαφόρων λαδιών καί αυτό κατά την αποψή μου είναι τό χειρότερο ( μπορεί να κάνω και λάθος γιατί κάποιοι δουλεύουν αναμιγνύοντας λάδια ( πχ, λινέλαιο + παπαρουνέλαιο ) αλλά εγώ το αποφεύγω-όσο μπορώ.) Συσκευασίες τών "επαγγελματικών" σειρών μιάς εταιρίας συνή- θως αναγράφουν τό λάδι καί έτσι μπορούμε νά "δέσουμε" καί τά δικά μας μέσα ( ανάλογα ποιό λάδι καί ποιά medium χρησιμοποιούμε ώστε νά ελέγχουμε καί νά κατευθύνουμε εμείς τά αποτελέσματα τής δουλειάς μας ( -όσο γίνεται βέβαια ). Εάν πλάθουμε μόνοι μας τά χρώματα καί τά αποθηκεύουμε σέ σωληνάρια ή βαζάκια ( κατά προτίμηση γυάλινα ) τότε τό Λευκό τού Μολύβδου θέλει από 7 έως 25% / 30% λάδι, άν τό λάδι μας είναι τό Καρυδέλαιο μάλλον περισσότερο. Οί εταιρίες δέν χρησιμο- ποιούν τό καρυδέλαιο γιατί αλλοιώνεται γρηγορότερα απ' τό Λινέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο μέσα στά σωληνάρια καί συνεπώς είναι ασύμφορο αφού περιορίζεται ο χρόνος αποθήκευσης. Άν παρασκευάζουμε μόνοι μας τά χρώματα είναι ένα από τά καλύτερα λάδια γιά τήν ζωγραφική. Επίσης άν θέλουμε τά χρώματά μας νά είναι μάτ καί όχι γυαλιστερά, προσθέτουμε στήν παρασκευή τους 2% καθαρό κερί μέλισσας ( αποχρωματισμένο καί ανόθευτο ) πού έχει διαλυθεί σέ νέφτι. Τό κερί επίσης κάνει καλύτερη τήν πάστα τού χρώματος ειδικά άν χρησιμοποιούμε τό Λινέλαιο, αλλά είπαμε, μόνον άν τά χρώματά μας δέν μάς ενδιαφέρει νά έχουν ένα "φινίρισμα" γυαλιστερό. Περισσότερα γιά τόν τρόπο τριψίματος καί αποθήκευσης τών δικών μας χρωμάτων θά αναφέρω σέ ξεχωριστό κεφάλαιο καί μέ περισσότερες λεπτομέρειες ( εργαλεία, τεχνικές, κλπ. ) Στήν αυγοτέμπερα τό Λευκό τού μολύβδου θέλει πιό επίμονο τρίψιμο, ενώ τό Λευκό τού Τιτανίου ελάχιστο.
σχέσεις μέ άλλα χρώματα
Μέ τά περισσότερα χρώματα έχει καλή σχέση. Όχι όμως μέ τό γνήσιο Vermillion, το συνθετικό ουλτραμαρίν και τα χρώματα του Καδμίου ( και για την ιστορία, δεν τα πάει καθόλου καλά, με το Orpiment ( θειούχο αρσενικό ) και το Vert-de-gris ). Στό φρέσκο τό αποφεύγουμε.
αντοχή καί περιβαλλοντικές επιδράσεις
Κάτω από ορισμένες περιβαντολλογικές συνθήκες μπορεί νά σκουρίνει,( επίδραση τού υδρόθειου τού αέρα ) αλλά αυτό είναι πάρα πολύ σπάνιο και μπορεί εύκολα μέ σωστή "συντήρηση" νά επανέλθει. Όλο αυτό μπορεί νά αποφευχθεί εξαρχής μέ τό τελικό βερνίκωμα τού πίνακα . Στά μουσεία βέβαια αυτός ο κίνδυνος δέν υπάρχει πιά, αρκεί νά εφαρμό-ζονται οι σύγχρονοι τρόποι διατήρησης ενός ελεγχόμενου περιβάλλοντος ( υγρασία, θερμοκρασία, φωτισμός, κλπ. ) γιά τούς εκτιθέμενους καί αποθηκευμένους πίνακες.
νοθεία
Αγοράζουμε πάντα τίς επαγγελματικές σειρές χρωμάτων τών εταιρειών αφού οι φτηνότερες ( studio, κλπ ) είναι νοθευμένες μέ διάφορες ύλες όπως: τάλκ, κιμωλία, θειϊκό άλας Βαρίου ή βαριτίνη (BaSO4)που είναι ορυκτ. αργυρούχος βαρίτης, μια άσπρη σκόνη σχεδόν αδυάλιτη στο ύδωρ, ανθρακικό ασβέστιο, γύψος, γύψος του Παρισιού ( Plaster of Paris ). Tο τάλκ, η κοινή κιμωλία, το ανθρακικό ασβέστιο, ... ανοίκουν στα λευκά χρώματα χωρίς καλυπτική ικανότητα και χρησιμοποιούνται ( όταν πρόκειται για νοθεία ) στην αύξηση τής ποσότητας, κυρίως στά χρώματα πού η πρώτη τους ύλη είναι ακριβή. Αυτό ισχύει τόσο στά έτοιμα χρώματα, όσο καί στίς σκόνες. Η πρόσμειξη του Λευκού Μολύβδου με τα ανωτέρω, ειδικά με το τάλκ και την κιμωλία, είναι καταστροφική για την ποιότητα και την αντοχή του στην ζωγραφική. Γιά νά ελέγξουμε πιθανή νοθεία μέ ξένες ουσίες θά πρέπει νά ζεστάνουμε τό Λευκό τού Μολύβδου καί αυτό θά πρέπει νά κιτρινίση. Άν είναι νοθευμένο οι ξένες ουσίες θά παραμείνουν λευκές. ( Σέ καμία περίπτωση δέν συνιστώ αυτόν τόν έλεγχο λόγο τής επικινδυνότητας τού υλικού καί όσα αναφέρονται εδώ έχουν νά κάνουν μόνον μέ πληροφόρηση καί γενική ή στοιχειώδη γνώση τών υλικών καί τών τεχνικών τής ζωγραφικής καί τίποτα περισσότερο. )
ιδιότητες
Το Λευκό του Μολύβδου ανήκει στην κατηγορία των συνθετικών χρωμάτων ( έχουμε τρείς κατηγορίες, α) ορυκτά, β) συνθετικά, γ) οργανικά ) και με ειδικο βάρος που το κατατάσει στα βαριά (ε.β. μεγαλύτερο του 6 ).
ελαιογραφία
Αν ετοιμάζουμε εμείς τις σκόνες των χρωμάτων και τις αποθηκεύουμε σε σωληνάρια ή βαζάκια είπαμε πως μπορεί να θέλει έως και 25% λινέλαιο και πολύ καλο τρίψιμο. Όμως αν τρίβουμε τις πούδρες των χρωμάτων και ζωγραφίζουμε επι τόπου, τότε μπορεί το λευκό του μολύβδου να θέλει 50% ή και περισσότερο με "επίμονο" τρίψιμο ( όχι και υπερβολές ) για να μην μένουν σβώλοι. (Τα σωληνάρια τα γεμίζουμε απο πίσω και όχι απο το μικρό στόμιο εξόδου. Αφού βάλουμε το χρώμα διπλώνουμε δύο τρείς φορές το στόμιο εισόδου για να κλείσουμε το σωληνάριο και με μία πένσα ή μυτοτσίμπιδο πιέζουμε λίγο, ώστε να έχουμε κάτι που είναι μεν χειροποίητο αλλά μοιάζει με τα εμπορικά σωληνάρια χρωμάτων. Τα σωληνάρια και τα βαζάκια ( γυάλινα με βιδωτό καπάκι, πορσελάνινα, κλπ ) μπορούμε να τα αναζητήσουμε σε φαρμακαποθήκες ή εκει που βρίσκουμε πρώτες ύλες για την κατασκευή καλλυντικών, ακόμη και σε καταστήματα ειδών ζωγραφικής. Στην Ελλάδα ήξερα το ABIO, τώρα έχω πολλά χρόνια να το ψάξω οπότε δεν μπορώ να δώσω συγκεκριμένες διευθύνσεις για Ελλάδα ). Θα αναφερθώ παρακάτω στην "παρασκευή" των δικών μας χρωμάτων.
αυγοτέμπερα
Σε έναν κρόκο αυγού μπορούμε να προσθέσουμε μία δύο σταγόνες ξύδι. Όταν δουλεύουμε φορητή εικόνα που οι διαστάσεις της δεν ξεπερνούν τα 30 εκ. δέν έχει νόημα να έχουμε ένα μίγμα πολ- λών κρόκων και να το διατηρούμε για μέρες μέσα σε ίση ποσότητα ξύδι με αυτήν των κρόκων. Ο κρόκος πρέπει να είναι φρέσκος και όχι να σαπίζει για δύο - τρείς ή περισσότερες μέρες. Και το πολύ ξύδι δεν είναι ότι καλύτερο για τα χρώματα ( μείωση φωτεινότητας, αλλοίωση στην απόχρωση και στην αντοχή τους στο χρόνο, κλπ ). Ο κρόκος βέβαια που χρησιμοποιήσαμε στα χρώματά μας, μπορεί σε έναν αποθηκευμένο αβερνίκωτο πίνακα να προσελκύσει τα γνωστα ενοχλητικά έντομα, τις κατσαρίδες. Το καταλαβαίνουμε αργά, όταν δούμε μικρές οπές και περιοχές χρώματος να έχουν αφαιρεθεί αφού φαγώθηκαν απο τις κατσαρίδες καταστρέφοντας τον πίνακα. Καλό είναι, πριν το τελικό βερνίκωμα του πίνακα που προστατέυει οριστικά απο αυτήν την κατσαριδοεπίθεση ( άν ο πίνακάς μας δεν είναι παραγγελία που πρέπει να παραδοθεί άμεσα στον αγοραστή, το βερνίκωμα να γίνεται μετά το εξάμηνο ή ακόμη καλύτερα τον ένα χρόνο ) το έργο να σκεπάζεται ( όχι με πίεση ή κάποιο βάρος απο πάνω ) με ένα λεπτό φύλλο ριζόχαρτου και επι πλέων στο χώρο ή στους χώρους αποθήκευσης πρέπει να υπάρχουν κάποια εντομοαπωθητικά (αντισκορικά , κλπ ) σε στερεά μορφή, δηλαδή δέν ψεκάζουμε. Βέβαια δεν μιλάω για κάτι που γίνεται συχνά και πρέπει να φυλάμε 24ωρη σκοπιά, αλλά καλό είναι να το έχουμε υπόψη μας.
άλλες τέμπερες
1 κρόκος αυγού + 2 κουταλάκια του καφέ λινέλαιο ( ωμό ), ανακατεύουμε καλά. Προσθέτουμε νερό κατά το πλάσιμο των χρωμάτων σκόνης και προαιρετικά μπορούμε να προσθέσουμε μία - δυό σταγόνες ξύδι μέσα στο μίγμα κρόκου και λαδιού. Αυτήν την τέμπερα μπορούμε να την χρησιμοποιούμε όπως είναι, αλλά και σε σκόνες χρωμάτων που εκ των προτέρων έχουμε τρίψει με δερματόκολλα διαλυμένη σε νερό ( μέσα σε απεσταγμένο νερό για 24 ώρες και μόνον όση απο την κόλλα έχει διαλυθεί στο νερό. Νερό σε θερμοκρασία δωματίου ). Όταν θα τρίψουμε τα χρώματα με την κόλλα, να προσέχουμε να ρίχνουμε την κόλλα λίγο-λίγο ώστε να έχουμε ένα σφικτό και όχι νερουλό χρώμα έχοντας υπόψη οτι μετά θα προσθέσουμε στο χρώμα και την αυγολαδερή τέμπερα και νερό. Δεν θέλουμε ένα χρώμα που θα τρέχει και θα έχει και περισσότερο συνδετικό μέσο απο όσο πρέπει με α- ρνητικά και καταστρεπτικά αποτελέσματα.
αραβικό κόμμι και ψαρόκολλα
Στο λευκό του μολύβδου αποφεύγουμε το αραβικό κόμμι, αντί αυτού μπορούμε να χρησιμοποιή- σουμε την ψαρόκολλα. Την ψαρόκολλα δεν την αγοράζουμε έτοιμη αλλά σε ξηρή μορφή ( είναι σε κομμάτια που θυμίζουν λέπια ) και την φτιάχνουμε εμείς.
σημειώσεις και πηγές
σημειώσεις για το Λευκό του Μολύβδου
(σημ.1) Α.Κ.Χρηστομάνου Εγχειρίδιον ΧΗΜΕΙΑΣ, Μέρος Δεύτερον, ΜΕΤΑΛΛΑ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / ΕΚ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΗΣ Β. ΑΥΛΗΣ / Ν. ΙΓΓΛΕΣΗ 1887
[ Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας ]
http://medusa.libver.gr/
“Ανθρακικός Μόλυβδος”
( σελ. 452 – 453 )
_________________________________________________
(σημ.2 / a ) The Natural History of Pliny
by the Late Bostock John, Riley Henry Thomas
VOL. VI. //1857 βιβλίο B.XXXIV. c.54 Psimithium; or Ceruse; six remedies ...
CHAP. 54 // σελ.219
http://www.archive.org/details/naturalhistoryof06plin
_______________
(σημ.2 / b ) Θεόφραστου του Ερέσιου
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΛΙΘΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ THEOPHRASTUS's HISTORY of STONES
with an english Version and Notes.......... by Sir John Hill
Ψιμύθιον // ρά
σελ. βιβλίου [ 222 ] // σελ. pdf , 233 -... /
http://books.google.com/books?id=_ZQ...1016_mylibrary _________________________________________________
( σημ.3 ) το απιονισμένο νερό δεν είναι το διπλά απεσταγμένο νερό που μπορούμε να βρούμε στα φαρμακεία ή όπου αλλού. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Εγώ χρησιμοποιώ το απιονισμένο αλλά δεν είναι αυτό που συνιστώ ως καλύτερο. Απλώς, στις τεχνικές που εγώ εφαρμόζω, ( με το απιονισμένο ) έχω τα αποτελέσματα που επιδιώκω.
_________________________________________________
Διονυσίου τού εκ Φουρνά "Ερμηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης"
( § 44.Πώς νά κάμης πλακούντι, ηγούν ψιμύθι.)
εκδ. Σπανού
___________________________
Εγκυκλοπαιδικόν ΛΕΞΙΚΟΝ τού Ελευθερουδάκη
// τόμος Η' / σελ.640 // εκδ. 1930
_____________________________
Daniel V. Thompson "Οί Τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής" Εκδ. Αρμός
( κεφ, Παρασκευή τού Λευκού τού Μολύβδου καί Σύγχρονο καί Μεσαιωνικό Λευκό τού Μολύβδου ) παρασκευή καί χημική σύνθεση ( ανθρακικός μόλυβδος καί υδροξείδιο τού μολύβδου......κλπ. )
Daniel V. Thompson "Οί Τεχνικές καί τά Υλικά τής Μεσαιωνικής Ζωγραφικής"
( κεφ. Μίνιο-Πορτοκαλί τού Μολύβδου (Minium-Orange Lead) / σελ.121 )
____________________________
Κωστή Πλακωτάρη "Υλικά καί Τεχνική στή Ζωγραφική καί Διακοσμητική"
Κωστή Πλακωτάρη "Υλικά καί Τεχνική στή Ζωγραφική καί Διακοσμητική"
( Λευκό τού Μολύβδου, σελ. 32 )
____________________________________
Daniel V. Thompson "Αυγοτέμπερα" εκδ. Αρμός
( Λευκά , σελ. 141 ) επίδραση τού "υδρόθειου τού αέρα" στό Λευκό τού Μολύβδου
καί λύσεις τού προβλήματος _στό βιβλίο τού Thompson
_________________________________
Cennino Cennini "Tο Βιβλίο της Τέχνης"
__________________________________
Gino Piva "Ακουαρέλλα και Τέμπερα" εκδ. Αρμός
__________________________________
Υδρόθειο
Βικιπαίδεια
Lead - Wikipedia, the free encyclopedia
http://en.wikipedia.org/wiki/Lead
_________________________________
( σημ. 7 ) Καρυδέλαιο
Τό Καρυδέλαιο τό αγοράζουμε από φαρμακαποθήκες ή μέ παραγγελία σέ φαρμακείο...
Υπάρχει καρυδέλαιο μέ τήν ένδειξη Α΄ καί μέ τήν ένδειξη Β΄ . Επιλέγουμε αυτό μέ τήν ένδειξη Α΄. Τό Α΄καί τό Β΄ υποδηλώνουν τά δύο "εξαγώγιμα" στάδια κατά τήν παρασκευή του μέ ψυχρή πίεση. Τό Α΄ βγαίνει καθαρότερο, ενώ τό δεύτερο περιέχει καί διάφορες φυτικές ουσίες. Οί εταιρείες παρασκευής χρωμάτων ζωγραφικής δέν τό χρησιμοποιούν γιατί ταγκιάζει καί δέν διατηρείται στά σωληνάρια γιά πολύ καιρό όπως τό λινέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο. Άν θέλουμε νά τρίβουμε μόνοι μας τίς σκόνες τών χρωμάτων, τότε είναι μιά πάρα πολύ καλή επιλογή.
_________________________________
περιοδικά:
αρχαιολογία
http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=147
μουσείο
http://www.museum-studies.uoa.gr/05C1Teuxi.htm# _______________________________________
www.
Bank
http://www.artiscreation.com/white.html
http://www.chem.uoa.gr/quali/quali_C01_Pb.htm
Pb, Mόλυβδος, Lead, plomb, Blei, Plombo, ......
http://www.vanderkrogt.net/elements/element.php?sym=Pb
Lead - Wikipedia, the free encyclopedia
http://en.wikipedia.org/wiki/Lead
Pigments through the Ages - Overview - Lead white
http://www.webexhibits.org/pigments/indiv/overview/leadwhite.html
KREMER
http://kremer-pigmente.de/en
______________
Θεόδωρος Παππάς
Σαββατο 18 Οκτωβρίου 2014
ΑπάντησηΔιαγραφήΞαναδιαβάζοντας το κείμενο μετά από πολύ καιρό, βρήκα αρκετά συντακτικά λάθη.
..τι λάθη δηλαδή, "μου βγήκαν τα μάτια". :-) :-)
Υπάρχουν "κομμάτια" που πρέπει να ξαναγραφτούν.
Ζητώ συγγνώμη γι΄αυτό και ελπίζω να το ..καταφέρω σύντομα.
Θ. Παππάς