ΚΙΝΝΑΒΑΡΙ και VERMILION , Υδράργυρος

ΚΙΝΝΑΒΑΡΙ και VERMILION // Υδράργυρος

Κιννάβαρι, Cinnabar( κινναβαρίτης), Chinese vermilion, English vermilion, Zinnober,
Pigment Red 106,

Mercuric sulfide
1
vermilion τεχνητά παρασκευασμένο κιννάβαρι.
1 ) Ερυθρός θειούχος υδράργυρος ( HgS ). Αδιάλυτος στα συνήθη διαλυτικά μέσα, στο αραιό υδροχλωρικό οξύ, το αραιό θειϊκό οξύ και τα διαλύματα καυστικών αλκαλίων, διαλυτός όμως στο βασιλικόν ύδωρ ( Aqua regia =2/3, νιτρικό οξύ( HNO3 )=1/3, υδροχλωρικό οξύ ( HCI )=3 ). Το Λευκό του μολύβδου, το Ver-di-gris ( Ελληνικό πράσινο ) κ.αλ. ανήκουν στα τεχνητά ( συνθετικά ) παρασκευαζόμενα χρώματα ( όπως και το vermilion ), και είναι άλατα παραγόμενα απο την δράση οξέων πάνω σε μέταλλα. Για τον τρόπο παρασκευής του λευκού μολύβδου έχουμε ήδη αναφερθεί. Στην περίπτωση όμως του βερμιγιόν έχουμε παρασκευή του χρώματος απο άμεση ένωση με ανάμιξη των χημικών στοιχείων ( η διαδικασία θα παρουσιασθεί στη συνέχεια ). Aπό το φυσικό κιννάβαρι εξάγεται ο μεταλλικός υδράργυρος ( Hg ) και είναι το κυριότερο ορυκτό του υδραργύρου ( ο "αυτοφυής" υδράργυρος ειναι σπάνιος ).
  Το τεχνητά παρασκευασμένο κιννάβαρι υπάρχει σε δύο μορφές: α) μαύρος θειούχος υδράργυρος και είναι μια, μη κρυσταλλική σκόνη. β) κόκκινος θειούχος υδράργυρος που είναι κρυσταλλική σκόνη και τη χρησιμοποιούμε ώς χρώμα. Βάση αυτής της δεύτερης μορφής ( κόκκινο βερμιγιόν ) είναι ο μαύρος θειούχος υδράργυρος γι΄αυτό και κάποιες φορές έχουμε την μετατροπή του βερμιγιόν σε μαύρο. Δηλαδή έχουμε μια εσωτερική επαναδιάταξη της δομής του και η όλη διαδικασία αυτού του φαινομένου, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον και όσον αφορά τα αίτια δεν ήταν γνωστά και προσωπικά αγνοώ έαν οι νεότερες έρευνες έχουν καταλήξει κάπου. ( βλ. στο 6 ) πρόσθετες σημειώσεις απο τις πηγές // American Mineralogist, κλπ. ).
  Μιλάω για επαναδιάταξη και όχι για χημική μεταβολή, κάτι που μάλλον θα βοηθούσε στην κατανόηση του προβλήματος. Αυτή η αλλαγή απο κόκκινο σε μαύρο, έχει παρατηρηθεί σε εικονογραφήσεις ( μινιατούρες ) των μεσαιωνικών βιβλίων και σε πίνακες ζωγραφικής. Το πρόβλημα αυτό είναι τόσο σπάνιο ώστε δεν μπορεί να βάλει το βερμιγιόν σε αχρηστία. Κάποιες δοκιμές έδειξαν πως μπορεί αυτή η αλλαγή να επιτευχθεί με υπερέκθεση στο ηλιακό φώς αλλά όχι πάντοτε. Μια άλλη υπόθεση έχει να κάνει με την μέθοδο που ακολουθήθηκε για την παρασκευή του βερμιγιόν. Δηλαδή με πιά παραλλαγή μιάς κατα βάση κοινής μεθόδου, περνάμε στον μαύρο θειούχο υδράργυρο και στην συνέχεια απο αυτόν περνάμε με εξέλιξη της διαδικασίας σε κόκκινο θειούχο υδράργυρο ( κόκκινο βερμιγιόν ). Στην αυγοτέμπερα και την ελαιογραφία το πρόβλημα είναι πάρα πολύ σπάνιο. Στην αυγοτέμπερα είναι σχεδόν ανύπαρκτο. Το φυσικό κιννάβαρι και το βερμιγιόν ( τεχνητά παρασκευασμένο κιννάβαρι ) μπορεί στις μέρες μας να μην έχουν πια την μεγάλη σπουδαιότητα που είχαν στην αρχαιότητα, τον μεσαίωνα και μέχρι τον 19ο αιώνα, αλλά ώς χρώματα δύσκολα θα μπορούσαν να αντικατασταθούν και άς υπάρχουν αρκετοί ζωγράφοι που υποστηρίζουν ότι τα κόκκινα του καδμίου και η πολύ ψημένη Terre de Sienne Brulee, μπορούν να τα αντικαταστήσουν, κάτι που προσωπικά με βρίσκει αντίθετο στο βαθμό και την υπερβολή που το θέτουν, τουλάχιστον όσον αφορά το βερμιγιόν.
2 ) παρασκευή του βερμιγιόν 
Η επικρατέστερη μέθοδος, με μικρές παραλλαγές, ήταν και μέχρι πρόσφατα, η Ολλανδική. Σε παρόμοια μεθόδο αναφέρεται ο Cennino Cennini, o οποίος μάλλιστα θεωρή περιττή την περιγραφή της μεθόδου στο βιβλίο του, αφού όπως μας λέει, μπορούν να βρεθούν εύκολα πολλές συνταγές απο τους μοναχούς και όχι μόνον ( υπονοώντας μάλλον τα διάφορα εγχειρίδια πρακτικής χημείας ) αλλά και άσκοπη απο την μεριά του καλλιτέχνη, αφού μπορεί να την προμηθευτή σε καλή ποιότητα απο τα φαρμακεία και σε προσιτή τιμή, αρκεί βέβαια να ξέρει να ξεχωρίζει την όποια νοθεία ( μίνιο, σκόνη τούβλου ) και δίνει κάποιες συμβουλές στο ζωγράφο της εποχής του. Έτσι αποφεύγει την περιπέτεια μιας αποτυχημένης ή λανθασμένης συνταγής, κερδίζοντας χρόνο και κόπο ( σημ 1 ).
Λεπτομερείς περιγραφές των μεθόδων παρασκευής μπορούμε να διαβάσουμε:

ΧΗΜΕΙΑ // Συντεθείσα παρα ΞΑΥΕΡΙΟΥ ΛΑΝΔΕΡΕΡ και ΙΩΣΗΦ ΣΑΡΤΩΡΗ
ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ   σελ.381 και ..............
http://books.google.gr/books?id=rpg5AAAAcAAJ&num=9

 περισσότερα για τις διαφορετικές μεθόδους παρασκευής ( παραλλαγές ) και τις διαφορές ανάμεσα στην Ολλανδική και Κινεζική μέθοδο ...
HAND-BOOK of CHEMISTRY by Leopold Gmelin VOL. VI // Metals // London: MDCCCLII. Google books // εδώ υπάρχει λάθος γιατί αναφέρεται ( στο google ) ώς ...Volume 5 // το σωστό είναι: VOL VI , αλλά πρέπει να ακολουθήσουμε το google για να βρούμε άκρη στην αναζήτηση ( μικρό το κακό ) 
 Β. PROTOSULPHIDE OF MERCURY, or Mercuric Sulphide. σελ. βιβλίου 19 και ...

http://books.google.gr/books?id=1AI5AAAAMAAJ&pg=PR3&dq=HAND-BOOK+of+CHEMISTRY+by+Leopold+Gmelin+VOL.+VI+//+Metals+//+London:+MDCCCLII&hl=en&sa=X&ei=zLAdUcHOKuOB4gSBn4CQBg&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=HAND-BOOK%20of%20CHEMISTRY%20by%20Leopold%20Gmelin%20VOL.%20VI%20%2F%2F%20Metals%20%2F%2F%20London%3A%20MDCCCLII&f=false

βιομηχανική παρασκευή και περιγραφές των μεθόδων απο τις πηγές
  Η βιομηχανική περασκευή του βερμιγιόν τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 20ο αι. στην Δύση, ήταν πάνω κάτω ίδια με παραλλαγές. Μια νεότερη μέθοδος είναι περίπου η εξής: μέσα σε φιάλη ζεσταίνονται απο εξωτερικούς ατμούς που φτάνουν περίπου τους 80οC, υδράργυρος και θείο σε αναλογία μίγματος 30 μέρη υδρ. , 10 μέρη θείου και καυστικό κάλιο ( 6 γρμ KOH σε 40 μέρη H2O. Είναι η καυστική ή καθαρή ποτάσσα διαλυμένη σε νερό (H2O)). Aρχικά έχουμε έναν "μαύρο" ( στο χρώμα του συκωτιού ) θειούχο υδράργυρο ( Aethiops Mineralis , aethiops mercurialis, μέλας, ένθειος υδράργυρος ) αλλά αυτό αλλάζει σταδιακά σε κοκκινωπό με συνέχιση της θέρμανσης όπου έχουμε εξάτμιση και κατόπιν συγκέντρωση και συμπύκνωση εκ νέου στην κορυφή της φιάλης. Η θέρμανση διακόπτεται όταν επιτευχθεί το επιδιωκόμενο χρώμα που θέλουμε να πάρουμε, δηλαδή σκουρότερο , ανοιχτότερο ή έναν μέσου τόνου βερμιγιόν. Κατόπιν αφήνεται να κρυώσει και αφού γίνει αυτό πλένεται με ζεστό νερό και σε τρίτο στάδιο ( έξω απο την φιάλη ή το δοχείο ) ξεραίνεται και τρίβεται. Παραλλαγή της μεθόδου μπορεί να δίνει ώς τελικό προϊόν ένα σχεδόν "μαύρο" βερμιγιόν και ερυθρώνεται αφού κρυώσει και τριφτεί και όσο περισσότερο τριφτεί αυτό θα γίνεται καλύτερο σύμφωνα με τον C. Cennini και την βεβαιωμένη πρακτική αιώνων.
  Την Ολανδική μέθοδο με αρκετές λεπτομέριες καθώς και την νεότερη με κάποιες διαφορές απο αυτήν που πρόχειρα περιέγραψα παραπάνω βασιζόμενος στο "Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ελευθερουδάκη" / έκδ. 1930 περίπ., μπορούμε να διαβάσουμε στο βιβλίο του:
 Ξαυέριου Λανδερέρ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΤΟΙ ΧΗΜΕΙΑ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΜΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΤΕΧΝΑΣ Αθήνα 1846. " Περί κατασκευής του Κινναβάρεως." σελ. βιβλίου 139 -140 // σελ. pdf. 148- 149

https://www.google.gr/search?tbm=bks&hl=en&q=Xaver+Landerer&btnG=


  Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές και είναι ακριβώς αυτές οι παραλλαγές μίας, κατά βάσην κοινής μεθόδου που φτιάχνονταν και για τους ζωγράφους του πρώϊμου μεσαίωνα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Η νεότερη και λιγότερο δαπανηρή 19ος και 20ος αιώνας, είναι δυστυχώς πιό αναξιόπιστη σε αντοχές, ..στο φώς, κλπ. Οι εταιρείες παρασκευής χρωμάτων ζωγραφικής μας εγγυώνται την σταθερότητα και την αντοχή τους στον χρόνο και στίς αντίξοες συνθήκες, αλλά αφού παράλληλα "παράγουν" και διακινούν τα λεγόμενα "κινέζικα βερμιγιόν" , εμείς θα τα επιλέγουμε πάντοτε με γνώμονα τήν καλύτερη ποιότητα και μόνο απο τις καλύτερες των εταιριών. Το ανόθευτο vermilion είναι ακριβό, αλλά λόγο της πολύ μεγάλης καλυπτικής του δύναμης και της πυκνότητάς του ακόμη και μια μικρή ποσότητα σκόνης 10 έως 20 γραμμαρίων είναι αρκετή για να καλύψει τίς ανάγκες μας για πάρα πολύ καιρό.
Απο τον Διονύσιο του εκ Φουρνά και τον Διονύσιο τον εξ Αγράφων έχουμε έναν τρόπο παρασκευής που μάλλον έρχεται απο τους μοναχούς του μεσαίωνα και φυσικά δεν διαφέρει πολύ απο τις συνταγές που μπορούμε να βρούμε στις διάφορες πηγές απο τον 8ο αιώνα και έπειτα.
Διονυσίου του εκ Φουρνά: Περί κατασκευής κινναβάρεως § 43.
  « Λάβε υδράργυρον δράμια εκατόν και τιάφι δράμια εικοσιπέντε και μουρτασάγκι δράμια οκτώ και τρίψε το μουρτασάγκι και το τιάφι είς μάρμαρον, χωριστά καθένα, λεπτά ωσάν κόνιν' είτα βάλε αυτά τα τρία είδη χωριστά είς αγγεία και ούτω βάλ' τα είς χωνευμένα κάρβουνα δρένια' και έχοντας επιταυτού κατασκευασμένην λεπτήν σιδηράν βέργαν ανακάτωνέ τα έως να αναλύσουν' είτα μίξον αυτά μετά του υδραργύρου, να γενούν ένα μίγμα, ανακατώνοντάς τα με την σιδηροβεργίτζαν, έως να ιδής το σίδηρον να μαυρίση. Έπειτα χύσε αυτά είς πλάκαν καθαρήν και άφες τα να κρυώσουν, και πάλιν τρίψον αυτό, ώς και το πρώτον' και έχοντας κατασκευασμένο σουραγί, ήγουν μακρολαιμοστε-νόστομον κουμάρι, βάλ΄τα μέσα και σκέπασέ τα ανακάτωνέ τα με το σίδηρον, έως να ιδής το σίδηρον να ασπρίση. Είτα βούλλωσον αυτό ασφαλώς και παράχωσέ το έως εκεί οπού είναι γεμάτον, ήγουν έως το λαιμόν, και δός του πολλήν φωτιάν και άφες να ψηθή ένα ημερόνυκτον. Έπειτα τζακίζοντας το αγγείον έβγαλε το και ούτο γίνεται κιννάβαρις καλή ».

i) Μουρτασάγκι, μορτασάγκι, Λιθάργυρος, μορτασάγκην, (...)"κεκαυμένος μόλυβδος". Η λέξις είναι Περσική, Murtaseng ( Litharge ). ΑΤΑΚΤΑ Tέταρτος τόμος / μέρος πρώτον / αλφάβητον δεύτερον / Α - Π / σελ. 337
http://books.google.gr/books?id=JQ0UAAAAQAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false

Απο τα ΑΤΑΚΤΑ αντιγράφει και ο λεξικογράφος στο Μέγα Λεξικόν Όλης της Ελλην, Γλωσ. // Δ. Δημητράκου χωρίς να συμβουλεύεται άλλη πηγή, άρα τη δέχεται ώς σωστή ή δεν υπάρχει άλλη που μπορεί να προστρέξει για την ερμηνεία της λέξης..
Όμως ο Κόντογλου ( "ΕΚΦΡΑΣΗ της Ορθοδόξου Εικονογραφίας" ) αποδίδει το μουρτασάγκι ώς μολυβόχωμα
ii) Μουρτασάγκι έλεγον το μολυβόχωμα.
Σε διάφορες λαογραφικές πηγές που έψαξα για το μολυβόχωμα δεν βρήκα να έχει κάποια σχέση με τον λιθάργυρο, εκτός της σχέσης τους με τον μόλυβδο. // θέλει ψάξιμο αλλά ακόμη δεν έχω βγάλει άκρη. Όμως, αφού δύο σημαντικά λεξικά ταυτίζουν το μουρτασάγκι με τον λιθάργυρο ...μικρό το μπέρδεμα.
Με τον λιθάργυρο θα ασχοληθώ αρκετά όταν θα περάσω στην περιγραφή των υλικών και των τρόπων παρασκευής των βερνικιών και των mediums στη ζωγραφική.

 iii ) κουμάριον, (το) κουμάρι, (ΑΤΑΚΤΑ Vol.4, σελ.βιβλ. 251// ...ρωμαϊκόν Cucuma ) πήλινο ή γυάλινο δοχείο, κανάτα, // το αναφέρω γιατί ανάλογα με τις περιοχές και τους χρόνους η λέξη συναντάται και ώς, α) παίγνιο με κάρτες, β) είδος αμπέλου, γ) καρπός της κουμαριάς, κλπ.

_________________________

3 ) νοθεία 
  Με γύψο, θειΪκό βάριο, oξείδια σιδήρου, μίνιο, ερυθρά ανιλίνη, σκόνη κόκκινου σαντάλου, αίμα του δράκοντα, σκόνη τούβλου. Έλεγχο της νοθείας μπορούμε να κάνουμε με θέρμανση μέσα σε δοκιμαστικό γυάλινο σωλήνα και το κιννάβαρι υπο μορφή σταγονιδίων καθώς εξατμίζεται κάθεται πάνω στα τοιχώματα του γυάλινου σωλήνα, ενώ οι ξένες ουσίες κάθονται ώς υπολειμμα στο πάτο του δοχείου. Αυτήν την δοκιμή την αναφέρω μόνο πληροφοριακά καθώς είναι άκρως επικίνδυνη και τοξική εξαιτίας του υδράργυρου αλλά και του θείου καθώς και άλλων τοξικών υλικών ανάλλογα με την μέθοδο παρασκευής.

4 ) στην αυγοτέμπερα 
  Σε έναν κρόκο αυγού μια ή δύο σταγόνες ξύδι αρκούν και προσθέτουμε νερό ( απεσταγμένο ή απιονισμένο αρκεί να μην υπάρχει χλώριο ), καθώς πλάθουμε την σκόνη. 
Άν δουλεύουμε σε χαρτί ( ακουαρέλλας απο 300γρμ. και άνω ) μπορούμε καθώς το "πλάθουμε" με το αυγό και το νερό να προσθέσουμε και 1 / 10 ή και λιγότερο του αυγού, ακρυλική κόλλα ( καπαρόλ ) ή ακόμη καλλύτερα μία σταγόνα στο σύνολο του αυγού και του νερού που χρησιμοποιήσαμε.
 Στόν μεσσαίωνα οι μινιατουρίστες των βιβλίων το αναμείγνυαν κάποιες φορές με μίνιο ( κόκκινο-πορτοκαλί του μολύβδου ) αλλα τότε, το μίνιο παρασκευάζονταν διαφορετικά απο ότι σήμερα, εκτός και άν υπάρχει ακόμη κάποια εταιρία που παρασκευάζει μίνιο για ζωγράφους με την παλιά μέθοδο, αλλά αυτό δεν το έχω ψάξει ακόμα. 
Το λίγο ξύδι που βάζουμε βοηθάει περισσότερο στην μείωση της λιπαρότητας του αυγού και αυτό 
το κάνει πιό ρευστό και ευκολοδούλευτο με το πινέλο. Όσο για την συντήρηση του αυγού με το ξύδι, αυτό ήταν ένα αναγκαίο κακό στους παλαιότερους χρόνους όπου η συντήρηση του κρόκου απο το σάπισμα ήταν σημαντική. Στις μέρες μας τα αυγά είναι φθηνότερα, βρίσκονται εύκολα και παντού, με τεράστια παραγωγή και επιπλέον υπάρχει η ψύξη για την διατήρησή τους. Η υπερβολική χρήση ξυδιού ακολουθώντας τις αναλογίες που δίνονται στις συνταγές των παλιών δασκάλων ( 1 μέρος κρόκου και 1 μέρος ξύδι ) που δεν είχαν στην διάθεσή τους αυτά που προανέφερα, το μόνο που προσφέρει είναι ξεθώριασμα των χρωμάτων και μακροχρόνια "εσωτερική" διάβρωση των χρωμάτων. Περισσότερα για όλα αυτά όταν περάσω στην περιγραφή των γαλακτωμάτων, των mediums και των βερνικιών.
 
5 ) Ένα χρώμα με μεγάλη ιστορία 
   Ένα απο τα ακριβότερα και πολυτιμότερα χρώματα στην αρχαιότητα και ένα κόκκινο που όπου εφαρμόζονταν αναδείκνυε και την αξία ενός αντικειμένου. 
 Στην Ελλάδα το συναντάμε, απο τα έως τώρα αρχαιολογικά ευρήματα, σε πρωτοκυκλαδικούς τάφους ( 3η χιλιετία π.χ ) και οικισμούς. Ένα απο τα λίγα φωτεινά κόκκινα και μάλλον ένα εισαγόμενο προϊόν σε αντίθεση με τα παραγόμενα οξείδια μετάλλων α) μίνιο απο τον μόλυβδο, β) οξείδια του σιδήρου κυρίως απο τον αιματίτη, ένα απο τα πολλά ορυκτά οξείδια του σιδήρου και διάφορες κόκκινες ώχρες ή γαίες που και αυτές περιέχουν αιματίτη, με ονομαστότερη αυτήν που προέρχονταν απο την πόλη Σινόπη στον Εύξεινο Πόντο και το κόκκινο της Ελληνικής πορφύρας (ή πορφύρα της Τύρου ) ένα πανάκριβο χρώμα ζωϊκής προέλευσης απο τα κοχύλια Μούριξ ( Murex ) ή μια κατώτερη ποιότητα απο μείξη διαφόρων κοχυλιών της ίδιας οικογένειας ( μιλάμε για πραγματικό σφαγείο και για απίστευτη μόλυνση σαπίλλας στις παραθαλλάσιες περιοχές που γίνονταν η επεξεργασία, αρκεί να αναλογιστούμε ότι το κάθε μαλάκιο απο αυτά, έδινε μία σταγόνα και την ποσότητα που χρειάζονταν να παραχθεί για μία μόνο αυτοκρατορική τήβεννο πέρα απο τις άλλες χρήσεις του χρώματος.
   Κύρια πηγή ανώτερης ποιότητας κιννάβαρης στους Ρωμαϊκούς χρόνους, σύμφωνα με τον Πλίνιο ήταν η Ισπανία ( ορυχεία Almaden ). Και ήταν τέτοια η αξία της, που η τιμή της ορίζονταν με νόμο και αυτή η τιμή ανέρχονταν σε ( 70 ) εβδομήντα σηστέρτιους* ( sestertius ),!!!!!! ανα λίβρα (= 453 γραμμάρια )
 // ( *σηστέρτιους Ασημένιο νόμισμα των Αρχαίων Ρωμαίων, ίσον με το έν τέταρτο του δηναρίου ). 
Μάλιστα η επιτόπια επεξεργασία της ( σπάσιμο, καθάρισμα, κλπ ) απαγορεύονταν και με στρατιω- τική φύλαξη πήγαινε στη Ρώμη. Η εξόρυξη ή συλλογή της κιννάβαρης απο τα ορυχεία της Ισπανίας υπολογίζεται σε 10.000 λίβρες, περίπου, τον χρόνο. Η απίστευτη αυτή τιμή ( υπόψη ότι στους Ελ- ληνικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους έχουμε καί πιο ακριβά χρώματα, όπως το χρυσό και την βασιλική πορφύρα) μάλλον έχει να κάνει με το τελικό στάδιο (ανώτερη ποιότητα και μέθοδος επεξεργασίας ). 
  Κοιτάσματα κατώτερης ποιότητας βρίσκονταν και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης όπως στην Ιταλία, αυτά όμως χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή υδραργύρου ( απο τον οποίο μαζί με το θείον που προσβάλλει τον υδράργυρο, παράγονταν το Vermillion δηλαδή ένας συνθετικός θειούχος υδράργυρος ). Έτσι με μιά θαυμαστή Αλχημιστική σύζευξη ( Υδράργυρου απο την κιννάβαρι και θείου ) "επιστρέφουμε" σε ένα τεχνητό κιννάβαρι, το Βερμιγιόν. Πότε ακριβώς έγινε αυτό το Αλχημιστικό θαύμα δέν γνωρίζουμε ( Ελληνιστικοί ή Βυζαντινοί χρόνοι, απο Έλληνες η Άραβες Αλχημιστές;;; ). Η παλαιότερη περιγραφή της παρασκευαστικής διαδικασίας που έχουμε χρονολογείται τον 8ο αιώνα. Το βερμιγιόν μπορεί να μην φτάνει σε λαμπρότητα το κόκκινο της κιννάβαρης, αλλά ήταν το μόνο φωτεινό κόκκινο χρώμα, ( με εξαίρεση το προβληματικό και τοξικό μίνιο μαζί με κάποιες κόκκινες λάκες ) που διέθεταν οι ζωγράφοι για πολλούς αιώνες ( εδώ δεν πρέπει να γίνει παρανόηση, γιατί κόκκινες ώχρες υπήρχαν, αλλά αυτά είναι συνήθως σκούρα-καφετίζοντα έως και σομόν, αλλά όχι κόκκινα φωτεινά όπως αυτά που έχουμε σήμερα σε "αφθονία", π,χ όπως τα κόκκινα του καδμίου, κλπ. Αυτό του προσέδιδε μεγάλη αξία και ευτυχώς για τους παλιούς δασκάλους, άν και δεν ήταν στά χρόνια του πρώϊμου μασαίωνα ένα φτηνό χρώμα, σίγουρα όμως τους ήταν προσιτό σε καλοπληρωμένες παραγγελίες. Όλα αυτά για το βερμιγιόν και την χρήση του στη ζωγραφική, περίπου στον 12ο αιώνα ( με κάθε επιφύλλαξη ) όπου το συναντάμε ( κυρίως ) στα ακριβά χειρόγραφα βιβλία ( μινιατούρες, κλπ ) και μαζι με τον χρυσό και το Lapis Lazuli ( φυσική Ουλτραμαρίνα ) ήταν τα ακριβώτερα χρώματα. Ακόμη κι έτσι όμως, ήταν φθηνότερο και οι ζωγράφοι το θεωρούσαν καλύτερο απο το φυσικό κιννάβαρι. 
Αντίθετα, στον ύστερο δυτικό μεσσαίωνα και την Αναγέννηση η παραγωγή του ήταν διαδεδομένη και το κόστος πάρα πολύ χαμηλό και όχι "δυσεύρετο" όπως στο παρελθόν. Έτσι ένας ζωγράφος μπορούσε εύκολα να προμηθευτεί όση ποσότητα ήθελε απο τα φαρμακεία, χωρίς να μπει στον κόπο να το παρασκευάσει ο ίδιος ακολουθώντας τους πολλούς και διαφορετικούς τρόπους παρασκευής του ( παραλλαγές μίας μεθόδου ) που οι ίδιοι είχαν πρόσβαση, είτε μέσω τών μοναχών που έρχονταν συχνά σε επαφή μαζί τους εξ'αιτίας ( και όχι μόνον ) των παραγγελιών που δέχονταν για την εικονογράφηση των μοναστικών εκκλησιών, είτε βρίσκονταν σε βιβλία και σχετικά εγχειρίδια της πειραματικής χημείας.

αλαλούμ με τα ονόματα και μπερδέματα απο την αρχαιότητα. Μίλτος, μίνιο, κιννάβαρι, κόκκινο οξείδιο του σιδήρου, σανδαράχη ( orpiment ).....  
  5, b ) Ένα μεγάλο μπέρδεμα, καθώς ανατρέχουμε στις πηγές για την χρήση και την παρασκευή των χρωμάτων, δημιουργείται με τις διάφορες ονόμασίες των χρωμάτων που μέσα στο πέρασμα των αιώνων αλλάζουν και συχνά η ονομασία ενός χρώματος περνούσε σε ένα άλλο αλλά και η διαφορε- τική ονομασία στις διάφορες χώρες. Το μπέρδεμα που προκύπτει καθώς ανατρέχουμε στις πηγές για το κιννάβαρι ( Πλίνιος, Θεόφιλος, κ.αλ. ) είναι κυρίως ανάμεσα σε αυτό, στο μίνιο και τα κόκκινα οξείδια του σιδήρου. Άλλοτε λοιπόν αναφέρονταν στο μίνιο ενοώντας την κιννάβαρι και άλλοτε σε κάποιο κόκκινο οξείδιο, όπως το κόκκινο οξείδιο του σιδήρου. 
Ακόμη και ο Πλίνιος αναφέρεται σε αυτό το πρόβλημα με τις ονομασίες χρωμάτων και υλικών καθώς το αντιμετώπιζαν και στην εποχή του. Κάτι που πρέπει να έχουμε υπόψιν, είναι οτι ένα κείμενο που έφτασε ώς εμάς μπορεί να είναι αντιγραφή παλαιότερου κειμένου. Έτσι λοιπόν, ένα κείμενο που έχουμε στα λατινικά μπορεί να προέρχεται απο ένα χαμένο πια κειμένο γραμμένο στα αραβικά και αυτό με την σειρά του να ήταν μετάφραση ενός χαμένου κειμένου στα Ελληνικά. Οπότε κάποια παραφθορά των λέξεων ήταν αναπόφευκτη καθώς και αντιγραφικά λάθη αφού όχι σπάνια οι αντιγραφείς δεν γνώριζαν την γλώσσα που αντέγραφαν, και όλα αυτά οδηγούν μερικές φορές σε αδιάλυτα μπερδέματα.
 Ένα παράδειγμα που μπορούμε να αναφέρουμε βρίσκεται σε κάποια μεσαιωνικά βιβλία συνταγών που μεταφράστηκαν απο τα αραβικά και υποτίθεται πώς περιγράφουν την παρασκευή της μπλέ ουλτραμαρίνας, ενώ στην πραγματικότητα περιγράφουν την μέθοδο παρασκευής του βερμιγιόν 
( βλ. και Daniel V. Thompson: Οι τεχνικές και τα υλικά της Μεσαιων. Ζωγρ./ σελ. 185). 
Λύση κάποιες φορές δίνεται απο τα αρχαιολογικά ευρήματα, σε ταφικά σύνολα, οικισμούς και εργαστήρια παρασκευής χρωμάτων ( εργαλεία, υπολείματα τριμένων χρωμάτων, κλπ ) και αντικει- μένων. Ένα άλλο παράδειγμα απο την σχολιασμένη έκδοση που μπορούμε να βρούμε στο διαδίκτυο είναι η αναφορά του Πλίνιου στον Όμηρο όπου αναφέρεται σε μια κόκκινη βαφή ( miltos ) των πλοίων όπου ο Όμηρος μάλλον αναφέρονταν στο κόκκινο οξείδιο του σιδήρου..:

 The natural history of Pliny John Bostok, Riley Henry Thomas (1857) 
BOOK, XXXIII , page 120 .... 38  Cinnabaris 
http://www.archive.org/details/naturalhistoryof06plin

The same as the miltos mentioned below, " miltos" being the word used by Homer, II. II. 637. This substance is totally different from the minium of the preceding Chapters, and from that mentioned in c. 40. It IS our red ochre, peroxide of iron, mixed in a greater or less degree with argillaceous earth.
 ______________ 
αναφέρονται στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα 
Ιλ.Β 637 ..τω δ'άμα νήες έποντο δυώδεκα μιλτοπάρηοι   
απόδ.: Ιάκ. Πολυλά: ... και είχαν αρχηγό τους τον Οδυσσέα πόμοιαζε στην γνώση με τον Δια, και είχαν πλοία δώδεκα με κόκκινες τις πλώρες.

Οδ. Ι 125  ...Ου γάρ Κυκλώπεσσι νέες πάρα μιλτοπάρηοι, .... 
απόδ.: Ζησ. Σιδέρης:  Δέν έχουν κοκκινόπλωρα οι Κύκλωπες καράβια, ...

  Η επικρατέστερη άποψη είναι οτι η μίλτος είναι παραλλαγή του ορυκτού αιματίτη, όμως αυτό το όνομα μάλλον πρέπει να δόθηκε στο οξείδιο του σιδήρου σε μεταγενέστερους χρόνους και ο Πλίνιος ίσως να μην κάνει λάθος που με αυτό αναφέρεται στήν κιννάβαρι, αφού το όνομα αυτό σε κάποιες χρονικές περιόδους δίνονταν στο μίνιο και αντίστροφα, ή πολύ απλά ( και συχνά ) δεν ήταν τίποτα περισσότερο απο ένα οποιοδήποτε έντονο κόκκινο χρώμα που έμοιαζε με αυτό του αίματος, γιατί θα μου φαίνονταν υπερβολικό να χρησιμοποιούσαν την κιννάβαρι στο βάψιμο των πλοίων τους για πολλούς και διαφορετικούς λόγους και όχι μόνον για το κόστος. Και το μίνιο στούς αρχαίους Ελληνικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, μάλλον περισσότερο αφορούσε το φυσικό κιννάβαρι και όχι κάποιο οξείδιο του μολύβδου, ίσως γιατί η καλύτερη ποιότητα εξάγονταν απο την Ισπανία και την άμμο του ποταμού Μίνιο ( πορτογαλικά Μίνιου, λατ. Minium, .. ) στην Ιβηρική χερσόνησο.

"AN ESSAY UPON VARIOUS ARTS in three BOOKS" by THEOPHILUS , RUGERUS 
  
http://books.google.gr/books?id=vS4-AAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false

translated with NOTES, by Robert Hendrie // London 1847 NOTES TO BOOK I. ( σελ. βιβλ. 104 ) (...................) ' Id. C. 92. The Ti'Ja of the modern Greeks, or Lango, an ialaud in the Archipelago ; the country of Hippocrates, Keia, or Koos. The Lemnian miltos must not, however, be confounded with the " a<pf»ylt," or " terra sigillata." The sealed earth, used in medicine, was an unctuous clay, of a pale red colour, which was mixed by the priests alone, with the blood of goats sacrificed, and then sealed by them. It was the "Lemnian reddle," not the "Lemnian earth," which was used by painters2. Pliny confounds the two substances a. Salmasius was the first to detect an important error in the different editions of Pliny, and to restore a passage, according to his judgment, to the original intention of the author4. The passage5, " Milton vocant Graeci minium, quidam cinnabari," " the Greeks call minium miltos, some cinnabar," has been restored by him to "(Kubicam) milton vocant Graeci, minium que cinnabari;" a statement which would be certainly correct, and therefore fairly attributable to Pliny, many of whose "errors" have been more the mistakes of his commentators than his own. Salmasius thus restores the whole passage: " Jam enim Trojanis temporibus rubrica in honore erat, qui naves ea commendat, alias circa picturas, pigmentaque rarus, milton vocant Graeci, miniumque cinnabari." The milton certainly relates to the rubrica. Hill remarks", that "Homer, speaking of the Grecian ships, writes i Nija; ^Xroitaptwi,' and that it is impossible he should mean by it that they were stained with minium or cinnabar, which was not known till after his time." This correction of an error which has so long existed, and been variously propagated, is certainly important. Sinoper or miltos has been used as a colour from time immemorial, and we have proof that the Egyptians used it: the Assyrians likewise. Ezekiel, c. xxiii., v. 14, speaks of "men portrayed upon the wall, the likeness of the Chaldeans portrayed with sinoper." The Hebrew "TO"^t'*to y^a^Ht," coinciding with the Greek "miltos," (........................)
 ______________________

βλ. και  Θεολόγης Ανδρονίδης

 "Τεχνολογικά επιτεύματα μέσα απο τα Ομηρικά Έπη"  (2010)
___________________

  Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας σε όλα αυτά τα μπερδέματα της ονοματολογίας είναι η μυστικοπάθεια των διαφόρων παρασκευαστών και τεχνιτών της επεξεργασίας ορυκτών και μετάλλων και χημικών παρασκευασμάτων που είτε ανήκαν σε συντεχνίες που επέβαλαν την μυστικότητα των γνώσεών τους στα μέλη τους, ώστε αυτή η γνώση να μην περάσει έξω και πολύ περισσότερο στις ανταγωνίστριες συντεχνίες. Αλλά συχνά, απλώς και μόνο για να ξεχωρίζουν απο τους άλλους κατασκευαστές και εφευρέτες, έδιναν δικά τους ονόματα στα υλικά που χρησιμοποιούσαν κάνοντας δυσνόητες και ανεφάρμοστες τις συνταγές που κατέγραφαν στα βιβλία τους. Άλλοτε πάλι γιατί βρίσκονταν υπο διωγμό ( βλ. Χριστιανική Δύση στους Μέσους και Αναγεννησιακούς χρόνους, Ιερά εξέταση, κλπ. ) και χρειάζονταν μια "κωδικοποιημένη" γραφή, κατανοητή μόνο απο έναν στενό "συγγενικό" κύκλο. 
Συνοψίζοντας, το μπέρδεμα με τα ονόματα έχει να κάνει κυρίως με το μίνιο ( minium, το συναντάμε και ώς stupium ( λατιν. )) που άλλοτε αφορά το πορτοκαλί μολύβδου και άλλοτε το κιννάβαρι, όπου το πρώτο ( και όχι σπάνια ) θα αντικαθιστούσε το ακριβό κιννάβαρι σε κάποιες δουλειές αφού το βερμιγιόν στην "αρχαιότητα" τουλάχιστον δεν ήταν τόσο διαδεδομένο. Επίσης το συναντάμε και ώς Σανδαράχη ( κίτρινη, Όρπιμεντ, As2 S3 και κόκκινη, realgar As2 S2 // Sandarac, το Orpiment στα ελληνικά είναι το "αρσενικόν", γνωστή και ώς "Ψιαστική" που σημαίνει "φονική" // arsenic sulfure, κλπ. // αλλά με το ίδιο όνομα έχουμε σήμερα και άλλες ύλες, όπως μία ρητίνη την σανδαράχη ή σαντράκα, κ.α, περισσότερα για όλα αυτά όταν περάσω στην παρασκευή και περιγραφή των υλικών που χρειαζόμαστε στα βερνίκια και στα mediums ) που κάποιες φορές δανείζει το όνομά της στο κιννάβαρι ενώ αφορά το κόκκινο ή κίτρινο θειούχο αρσενικό.

2 

Η Αλχημεία και οι κινέζοι αυτοκράτορες / κιννάβαρι και υδράργυρος σε Ανατολή και Δύση. 
  5, c ) Πρέπει να έχουμε υπόψη μας οτι η κιννάβαρη μπορεί για εμάς να είναι ένα χρώμα ανάμεσα σε πολλά άλλα χρώματα που απλώς κάνουν για την δουλειά μας, όπως τα πινέλα, το καβαλέτο και τα άλλα εργαλεία. Όμως στους αρχαίους και μεσαιωνικούς χρόνους σε Δύση και Ανατολή, το κιννάβαρι και το βερμιγιόν δεν ήταν απλώς και μόνον ένα χρώμα με πορτοκαλίζουσες ή κόκκινες αποχρώσεις. Μέσα στις διάφορες αρχαίες τελετουργικές θρησκείες, στις νεκρικές τελετές, τις μυστικιστικές επι- στήμες μεταστοιχίωσης όπως η Αλχημεία, η πρακτική και συμβολική σημασία αυτού του χρώματος το έθετε σε περίοπτη θέση. Πρώτα απ΄όλα η σπουδαιότητα του υδράργυρου που σχετίζονταν με τον Ερμή και ένα ολόκληρο αλχημιστικό ( Ερμητικό ) σύστημα γύρω απο αυτόν. Ο μόλυβδος, το θείο, ο υδράργυρος, ο χρυσός, ο χαλκός, το αντιμόνιο, κλπ.,ήταν μερικά απο τα βασικά υλικά (και όχι μόνο) πειραματισμού μεταστοιχείωσης, των αλχημιστών.

 ( το Συντιβάνι του Υδράργυρου )

( ....... ) Στην εξωτερική πλευρά της δεξαμενής υπάρχουν έξι άστρα τα οποία μαζί με τον Ερμή αναπαριστούν τους επτά πλανήτες ή μέταλλα. Όλα τους θα λέγαμε ότι εμπεριέχονται στον υδράργυρο, καθώς αυτός είναι ο πατέρας των μετάλλων ( pater metallorum ). (βλ., σημ. 4 )
 
  Άλλωστε το βερμιγιόν που παράχθηκε απο την ανάμειξη του υδράργυρου ( που χωρίστηκε απο το φυσικό κιννάβαρι ) και του θείου ( που θεωρούνταν απο τους αλχημιστές, πηγή και βάση πολλών πραγμάτων ), υπο την επίδραση της φωτιάς ( πύρ ) και του ατμού ( αιθέρας;;;;) είναι ένα επίτευγμα της αλχημείας. 
Στην παρασκευή του πρώτα είναι μαύρο και μετά αλλάζει σε κόκκινο. Επίσης το οτι είναι ένα κόκκινο χρώμα που μοιάζει με το αίμα. Το ότι προσομοιάζει στο αίμα, αμέσως σχετίζεται με την ζωή. Έτσι οι κινέζοι έβαφαν τα πρόσωπα των νεκρών με αυτό το χρώμα ( ή όταν δεν βρίσκονταν αυτό με κάποιο κόκκινο οξείδιο ). Και αυτό συναντάται και σε άλλους πολιτισμούς γιατί δεν νοούνταν η αθανασία χωρίς την διατήρηση του φυσικού σώματος, γι' αυτό έχουμε την μουμιοποίηση των σωμάτων αλλά και την περιποίησή τους με ενταφιασμό όλων όσων χρειάζονταν στον πρότερο βίο τους και θα χρειάζονταν και στην νέα τους ζωή ( αντικείμενα καθημερινής χρήσης, κλπ. ). Αυτά που αναφέρω για τον θάνατο, δεν είναι άσχετα ώς προς την σημασία αυτου του υλικού, αφού ο υδράργυρος και η κιννάβαρη σχετίζονταν με τις προσπάθειες παρασκευής του ελιξήριου της αθανασίας και ήταν αιτία μαζί με τον μόλυβδο κ.αλ., που οδήγησαν με την τοξικότητά τους στο θάνατο ακόμη και κάποιους κινέζους αυτοκράτορες κατά τον 9ο αιώνα, καθώς οι αλχημιστές τους, τους πότιζαν με διάφορα παρασκευάσματα επιζητώντας την αθανασία, οδηγώντας τους τελικά πρώτα στην τρέλλα και τίς αρρώστιες και τέλος σε έναν φρικτό θάνατο αφού τα σώματά τους γέμιζαν για χρόνια απο αυτά τα τοξικά υλικά. Κάποιες φορές η όλη κατάσταση οδηγούσε και στην δολοφονία τους απο τους αυλικούς τους (βλ. Σιέν Ντζουνγκ 806 - 820 μ.χ. ), καθώς γίνονταν ανεξέλεγκτοι και καταστροφικοί. Το παράδοξο στην όλη ιστορία είναι ότι γνώριζαν πολύ καλά την τοξικότητα αυτών των υλικών και εν τούτοις τα ..κατάπιναν! Αυτό γνώριζε και ένας απο τούς Αυτοκράτορες που δεν πήρε το ελιξήριο: "Μ' αρέσουν πολύ οι απολαύσεις αυτού του κόσμου και δεν επιθυμώ να πάω αμέσως στούς ουρανούς. Θα κρατήσω το εληξήριο και θα το πάρω μόνο όταν πρόκειται να πεθάνω." (βλ.,σημ. 5).
  Τα λίγα που αναφέρω εδώ είναι μια απλή αναφορά που δεν μπορεί να πάει σε βάθος. Βάθος που μόνον η κατανόϊση του Ταοϊσμού και νεοταοϊσμού μπορεί να δώσει μέσα απο την σχέση του με την κινέζικη Αλχημεία ( γενικά τις μυστικές τέχνες ) και την Κινεζική Σκέψη στο σύνολό της ( ότι έχει διασωθεί και δεν είναι τόσα πολλά που να βοηθούν στο σχηματισμό μιας πλήρους και ξεκάθαρης εικόνας του πρώϊμου και ύστερου ( κινεζ. ), μεσαίωνα και την σχέση όλων αυτών με την "τέχνη της μακροζωίας", κλπ. ( στη σημ. 6, ένα βιβλίο που συνιστώ σε όποιον ενδιαφέρεται για ένα πρώτο βοήθημα στην κατανόηση ενός μεγάλου πολιτισμού ). 
Το κιννάβαρι για τους κινέζους αλχημιστές είχε την ίδια αξία με αυτήν του χρυσού και μεγαλύτερη ακόμη καταλληλότητα στην παρασκευή του ελιξήριου της αθανασίας, εξαιτίας του κόκκινου χρώματός του που προσομοιάζει με αυτό του αίματος και η ικανότητά του απο την μορφή του θειούχου υδράργυρου να ξαναγίνει ρευστό μέταλλο ( δηλαδή ζωντανό και με κίνηση ), υδράργυρος.

(σημ. 4) 
C. G. JUNG "Η Ψυχολογία της Μεταβίβασης / Rosarium Philosophorum" 
Μέρος 2ο /  ΤΟ ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙ ΤΟΥ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ // σελ. 67   
Εκδ. ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ / Αθηνα 1997  μετ. Λύσανδρος Μυγιάκης

(σημ. 5)
Άλλισον Κοουντερτ: "ΑΛΧΗΜΕΙΑ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΛΙΘΟΣ" 
7. Οι Κινέζοι Αλχημιστές // σελ 147 - και.... 
Εκδ. Πύρινος Κόσμος / Αθηνα 1984 μετ. Ανδρέας Τσάκαλης 
(σημ. 6)
 ΜΑΡΣΕΛ ΓΚΡΑΝΕ: " Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΣΚΕΨΗ"
 III. OI ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΤΗΣ ΑΓΙΟΤΗΤΑΣ, ( κλπ, κεφάλ, ...)
 εκδ.: Γνώση // Αθ. 1992 μετ. Πωλίνα Λάμψα 


πρόσθετες σημειώσεις απο τις πηγές


περιοδικό  Αρχαιολογία  //σελ. 48  // τευχ. 22 Μάρτιος 1987 
Δείκτης διάθλασης 3 
Κόκκοι κρυσταλλικοί, εξάγωνοι.
απόχρωση καθαρού κόκκινου απο το ανοικτό έως το βαθύ σκούρο και με τόνους απο το πορτοκαλί μέχρι το ελαφρώς ιώδες κόκκινο και αυτό το τελευταίο είναι μια απο τις καλύτερες ποιότητες που έχουμε έν σχέσει με τα πορτοκαλίζοντα που ανήκουν στά φθηνότερα vermilion.
___________________________________
American Mineralogist Notes and News / Darkering of Cinnabar in Sunlight Robert M. Dreyer, California Institute of Technology, Pasadena, California
 http://www.minsocam.org/msa/collectors_corner/arc/cinnabar.htm
 
i) επίδραση του ηλιακού φωτός στην κιννάβαρη ( δοκιμές, κλπ ) 
ii) επίδραση υψηλών θερμοκρασιών και επιπτώσεις, στους 325 και 445ο 
iii) διαχωρισμός κιννάβαρης και διοξειδίου του Πυριτίου ( προβλήματα )
iv) Oρυχεία κιννάβαρης 
v) υδράργυρος
_____________________________________
http://www.lookchem.com/Mercury-II-sulfide/ 
(...............) Mercury(II) sulfide (CAS NO.1344-48-5) is used as a red pigment when it is known as vermilion. Vermilion is known to darken and this has been ascribed to conversion from red α-HgS to black β-HgS. Investigations at Pompeii where red walls when originally excavated have darkened has been ascribed to the formation of Hg-Cl compounds (e.g., corderoite, calomel, and terlinguaite) and calcium sulfate, gypsum, rather than β-HgS, which was not detected. (................)

______________________________________________

 
KREMER 
Cinnabar - KREMER Pigmente - Info

Kremer Pigmente GmbH & Co. KG   Kremer Pigments Inc., USA
10620 Cinnabar 
(.............) Cinnabar is the common red rystalline form of mercuric sulfide. Vermilion is the standard name in England and the United States given to the red artists' pigment based on artificially made mercuric sulfide. Cinnabar and vermilion are permanent pigments. Although it is a sulfide, it is unreactive with other pigments. In oil-medium, it was commonly used with lead white to produce flesh tints. Our cinnabar from Monte Amiata is obtained from the long closed mine in Tuscany, Italy. This cinnabar corresponds in colour to the historical dry manufactured European vermilion. Our cinnabar from China is of exeptionally pure quality and is mined in the Hunan district. (................)  

_______________________________________
βλ. και.. Αριστοτέλης, Μετ. 378, 26 
Θεόφρ.Λιθ. 58 ...κιννάβαρι είναι άμμον ήν συλλέγουσι λαμπυρίζουσαν, καθάπερ ο κόκκος' ... ( Μεγ. Λεξικ. //Δημητράκου ) 


________________________________________ 

7 )  υδράργυρος

Στον Διονύσιο ( του εκ Φουρνά ) και Διονύσιο ( τον εξ Αγράφων )
Πώς να ποιήσης χρυσά γράμματα. ( Διον. τ.έκ Φ. )  
§.38. Πάρε σουλιμάν, ήγουν άξιφο, και υδράργυρον επίσης και βάλ' τα είς μάρμαρον μετά κασσιτέρου' βάλε ξείδι δριμύ ή με μολύβι ή με ασήμι' τρίψον αυτά, έως ού να γένη νερόν, και πέρνοντας απ' εκείνο το νερόν γράψε με κονδύλι ατζιδίου, και όταν στιγνώση στίλβωσέ το.

  λεξικό 
Σουλιμάς ( σουπλιμέ ) είναι άχνη - υδραργύρου , διχλωριούχος ( διττοχλωρούχος ) υδράργυρος / HgCl2 , ( Μ.Λ.Ε.Γ. Δημητρ. // είδ.νεώτ. χημ. ο κατά την πύρωσιν των μετάλλων αναδιδόμενος και είς λεπτοτάτην είτα κόνιν αποψυχόμενος ατμός ....) ένωση 1 μέρος υδράργυρου με δύο μέρη χλωρίου και εχουμε την τοξικό- τερη ( δηλητήριο ) ένωση του υδράργυρου. ( έχουμε και άχνη-θείου ).  
Σουπλιμέ: τη Δεύτερη δεκαετία του 20ο αιώνα προτάθηκε ( άν και πολλοί ήταν αντίθετοι σε αυτό ) ώς φάρμακο κατά της Ισπανικής γρίπης η οποία "χτύπησε" και την Ελλάδα το 1918 με εκατοντάδες νεκρούς κάθε μήνα.       βλ., >> http://www.rhodeslibrary.gr/info/2009/2.html

Πάρε σουλιμάν, ήγουν άξιφο >> ...."που είναι" λευκή σκόνη...

___________________________________________
 
Καλομέλας ( Hg2Cl2 ) υποχλωριούχος ή χλωριούχος υδράργυρος στις αλχημιστικές πηγές και την φαρμακολογία.  Σε κάποιες παλιές πηγές και αναφορές για την αλχημεία και την πρακτική χημεία δεν διευκρινίζεται επαρκώς αλλά δεν πρέπει να ταυτίζεται με το βερμιγιόν όταν αναφέρονται σε: καλομέλας ( Μ.Λ.της Ε.Γ/ Δημητράκου // καλομέλας -ανος & νεώτ. (το) καλομέλανον ) είναι ορυκτό του χλωριούχου υδράργυρου. Ένωση υδραργύρου ( 1 μέρος ) και χλωρίου ( 1 μέρος ) και χρησιμοποιού- νταν ώς καθαρτικό ( φάρμακο ) με αρνητικές επιπτώσεις στην συχνή χρήση και απο καθαρτικά που το περιέχουν ώς συστατικό τους. 
Χρησιμοποιείται σήμερα ώς μυκητοκτόνο ξυλείας ( και ο διχλωριούχος υδράργυρος / Σουλιμάς ), παλαιότερα χρησιμοποιούταν στην γεωργία, αλλά απαγορεύτηκε ( βλ. Ελλάδα 1974 ) εξαιτίας της τοξικότητας του υδραργύρου
____________

 www. και βιβλιογραφία 


Παραθέτω μόνο ένα μέρος απο όσα με βοήθησαν και θεωρώ οτι μπορούν να είναι χρήσιμα σε όσους ενδιαφέρονται για μια εγκυκλοπαιδική αλλά και πρακτική γνώση γύρω απο τα υλικά και τις τεχνικές της ζωγραφικής. Οι πηγές που συμβουλεύτηκα για το κιννάβαρι είναι δεκάδες οπότε είναι αδύνατο να καταγραφούν όλες εδώ.
 
( σημ, 1 ) "Το βιβλίο της Τέχνης...." Cennino Cennini 
σελ. 26 / 27   στην ελληνική του έκδοση 

__________________ 
Daniel V. Thompson   Οι τεχνικές και τα υλικά της Μεσαιωνικής Ζωγραφικής 
εκδ. Αρμός // 1998 
_________________ 
Κώστα Πλακωτάρη   Υλικά και τεχνική στη Ζωγραφική και Διακοσμητική  
Αθήνα 1983 
_________________ 
Διονυσίου του εκ Φουρνά   Ερμηνεία της Ζωγραφικής Τέχνης  
εκδ. Σπανού 
_________________ 
ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ // Δ. Δημητράκου 
εκδ. Χ. Τεγόπουλος - Α. Ασημακόπουλος 
________________ 
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ
Έν Αθήναις / 1929 
__________________________ 
ΟΜΗΡΟΣ   Οδύσσεια τομ Α΄
απόδ., Ζήσιμος Σιδέρης / εκδ. Ι. Ζαχαρόπουλος 
_________________________ 
ΟΜΗΡΟΥ    Ιλιάδα 
 απόδοση: Ιάκωβου Πολυλά / εκδ. ΟΕΔΒ 1977 
_________________________ 
περιοδικό   Αρχαιολογία, 
σελ. 48 / τευχ. 22 / Μάρτιος 1987
 ________________

Θεολόγης Ανδρονίδης

 "Τεχνολογικά επιτεύματα μέσα απο τα Ομηρικά Έπη" , (2010)

http://t-logo.blogspot.gr/2012/02/2010_26.html
_________________

Theophili, qui et Rugerus, presbyteri et monachi, libri III. de diversis ... 
 By Theophilus (Presbyter.) 
http://books.google.gr/books?id=wo4EAAAAYAAJ&oe=UTF-8&redir_esc=y
Google Text page 102 - 106 
ή
 http://archive.org/details/theophiliquietr00hendgoog

_________________________ 
The natural history of Pliny 
BOOK XXXIII page 120.....................; CHAP. 38. CINNABARIS. 
http://www.archive.org/details/naturalhistoryof06plin 
 _________________________
Chēmeia, Volume 1  By Xaver Landerer
 σελ. 388 
 http://books.google.gr/books?id=rpg5AAAAcAAJ&num=9
_________________________
The Chemistry of Pigments ( 1902 )
http://archive.org/details/chemistryofpigme00parrrich
________________________
The Manufacture of Mineral and Lake Pigments   Dr. Josef Bersch
 http://archive.org/details/manufactureofmin00bersrich
________________________
HAND-BOOK of CHEMISTRY by Leopold Gmelin
VOL. VI // Metals // London: MDCCCLII.
Google books υπάρχει λάθος γιατί αναφέρεται στο google ώς ...Volume 5 // το σωστό είναι, βλ.στο βιβλίο: VOL VI ( 6 ) αλλά πρέπει να ακολουθήσουμε το google για να βρούμε άκρη στην αναζήτηση.

http://books.google.gr/books?id=1AI5AAAAMAAJ&pg=PR3&dq=HAND-BOOK+of+CHEMISTRY+by+Leopold+Gmelin+VOL.+VI+//+Metals+//+London:+MDCCCLII&hl=en&sa=X&ei=zLAdUcHOKuOB4gSBn4CQBg&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q=HAND-BOOK%20of%20CHEMISTRY%20by%20Leopold%20Gmelin%20VOL.%20VI%20%2F%2F%20Metals%20%2F%2F%20London%3A%20MDCCCLII&f=false
 __
 σελ. βιβλίου 19 και ...
 Β. PROTOSULPHIDE OF MERCURY, or Mercuric Sulphide.
a. ..... Mercury And Sulphur.
______________________
Pigment Red / PR / Pigment Database 
http://www.artiscreation.com/red.html#cinnabar

______________________




                                                                                                                  Θεόδωρος Παππάς