Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2014

mediums: Oξείδια και mediums

Λιθάργυρος , massicot

Μίνιο, λευκό Μολύβδου.


Λιθάργυρος ,litharge, Lead(II)oxide, PbO
Ο Λιθάργυρος ( Πλίν. spuma argenti > αφρός αργύρου // αγγλ. Litharge) είναι ορυκτό οξείδιο του μολύβδου, φυσικό ή παραπροϊόν μολυβδοαργυρούχων ορυκτών παραγόμενο και κατά την επεξεργασία του αργύρου( Ασήμι, Ag ) σε διυλιστήριο με την μέθοδο της κυπέλλωσης ( ένας τόνος μολύβδου μπορεί να δώσει έως και 5 κιλά αργύρου
( βλ. http://www.ancmet.metal.ntua.gr/Exorixi.htm )
με σκοπό τον διαχωρισμό του μολύβδου απο τον άργυρο ( δεν γνωρίζω αν η μέθοδος που προανέφερα χρησιμοποιείται ακόμη σε κάποια μεριά του πλανήτη, αλλά η μέθοδος της κυπέλλωσης είναι αρχαία και αντικαταστάθηκε απο νέα τεχνική το 1829 ). Αυτός ο διαχωρισμός επιτυγχάνεται με οξείδωση του μολύβδου και απο αυτό έχουμε λιθάργυρο όπου με την ανάτηξή του ( αναγωγική τήξη του Λιθάργυρου σε θερμοκρασία 880° C περίπου ) στην συνέχεια έχουμε εξαγωγή μολύβδου κάτι σαν ανακύκλωση (;) δηλαδή
( βλ. "ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΛΙΘΑΡΓΥΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΣΙΓΡΙΟΥ ΛΕΣΒΟΥ"  ... ΙΓΜΕ / 2 , 2.1 Λιθάργυρος, σελ. pdf -3, κλπ. )
 http://www.geo.auth.gr/miner2005/papers/paper_06.pdf

 Άν έχουμε να κάνουμε με φυσικό λιθάργυρο αυτός ανήκει στα δευτερεύοντα μεταλλεύματα του μολύβδου. H παρουσία του λιθάργυρου στον μόλυβδο και στα μολυβδούχα ορυκτά δίχνει τον βαθμό της οξείδωσής τους. Ο μόλυβδος ανήκει στα μη ευγενή μέταλλα, σε αυτά δηλαδή που οξειδώνονται με καύση στον αέρα ( μόλυβδος, χαλκός, κλπ ) έν αντιθέσει με τον χρυσό, τον άργυρο, την πλατίνα, που δεν οξειδώνονται.

O διαλύτης του λιθάργυρου είναι το νιτρικό (nitric) και το οξικό οξύ ( acetic acid CH3COOH, βλ. και σχέση με το ξύδι ). Άν δεν ολοκληρωθή η διάλυση, αυτό σημαίνει οτι δεν είναι καθαρός λιθάργυρος και συνήθως υπάρχει πρόσμειξη με διοξείδιο του Πυριτίου που παραμένει αδιάλυτο. Aλλά και άλλα μέταλλα, όπως ο σίδηρος, το ασήμι και ο χαλκός, μπορούν να βρεθούν στον λιθάργυρο όπως είπαμε και μπορεί να καθαρίσει μόνον με ανίχνευση αρχικά των ξένων προσμείξεων και ανάλογα με αυτό που θα βρεθεί και σε τι ποσότητες ( δηλ. άν είναι χαλκός, σίδηρος, κλπ, ή και όλα αυτά μαζί ), θα ακολουθηθεί και η κατάλληλη μέθοδος διαχωρισμού.


Αυτή η μπελαλίδικη διαδικασία δεν αφορά εμάς βέβαια, μας αφορά όμως στο "επίπεδο" του τι λιθάργυρο μπορούμε να βρούμε και να αγοράσουμε απο τον προμηθευτή μας. Άρα το πρώτο βήμα, άν θέλουμε να μπούμε στην περιπέτεια παρασκευής μολυβδούχων παρασκευασμάτων όπως αυτά που χρησιμοποιούσαν οι δάσκαλοι της Δυτικής αναγέννησης και οι μετέπειτα αυτών, ( κάποιοι μέχρι της μέρες μας ) είναι η καθαρότητα του λιθάργυρου. Ο πωλητής μας δεν μπορεί να είναι άλλος παρά ένας προμηθευτής των χημικών και άλλων σχετικών εργαστηρίων και ερευνητικών κέντρων που χρησιμοποιούν τέτοιες ύλες και απαιτούν καθαρά και μη νοθευμένα, ή "αγνώστου προέλευσης" υλικά.


 Massicot 

( κίτρινος λιθάργυρος , yellow lead oxide, Pigment Yellow 46 ).
 Γνωστή παραλλαγή του λιθάργυρου είναι το massicot ( κίτρινο χρώμα / κίτρινος λιθάργυρος ) που έχει την ίδια χημική σύσταση με αυτόν και μπορεί να συνυπάρχουν. 
To massicot παρασκευάζονταν με περαιτέρω έκθεση στο διοξείδιο του άνθρακα στην διαδικασία παρασκευής του λευκού του μολύβδου και δεν είναι τίποτε περισσότερο απο το ενδιάμεσο στάδιο πρίν το βασικό οξείδιο του μολύβδου ( λευκό μολύβδου ) μετατραπεί με παρατεταμένο ψήσιμο στον ελεύθερο αέρα ( διοξείδιο του άνθρακα ) σε πορτοκαλί του μολύβδου, το γνωστό μίνιο ( Λατιν. stupium και minium ). Αυτό το μίνιο όμως δεν έχει σχέση με τίς μεθόδους παρασκευής του σύγχρονου μίνιο που μπορούμε να βρούμε στα χρωματοπωλεία για σιδηροβαφές που ώς χρώμα είναι φωτεινότερο απο το αυθεντικό μίνιο που χρησιμοποιούσαν στα βιβλία ( μινιατούρες ) και στούς πίνακες οι ζωγράφοι του μεσαίωνα μέχρι ( ίσως ) και τον 19ο αιώνα.

 Κίτρινο Massicot μπορείτε να βρείτε στην ελληνική αγορά της εταιρείας KREMER και με εταιρική / καταλόγου αρίθμηση: KREM -3-4301 απο το ABIO. Αν πωλείται και αλλού απο άλλη εταιρεία πλήν της KREMER ( αναφέρομαι στην Ελληνική αγορά ) δεν το γνωρίζω...


WWW  πηγές / Βιβλία  & ..  για massicot

http://www.mindat.org/min-2587.html

Formula:
PbO
System:Orthorhombic

Hardness:2
Name:Derived from early arabic, through spanish mazacote and the French name for oxide of lead.
Dimorph of:Litharge

Colour:Sulphur- to ...
 ...............................................

_____________________________
 
The commercial hand-book of chemical analysis: or, practical instructions ... 

By Alphonse Rene le Mire de Normandy
1) Google eBook
http://books.google.gr/books?id=OxIAAAAAQAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s
2) Internet ARCHIVE   
https://archive.org/details/commercialhandb02normgoog

LITHARGE. 
PROTOXYDE OF LEAD. MASSICOT. 
1. Litharge (protoxyde of lead PbO) is known also under the name of massicot, when it has not undergone fusion; after fusion it is always called litharge. (...................................)
___________________________________



M.J.F.L. MERIMEE
 "The art of painting in oil, and in fresco"

http://books.google.gr/books?id=eZlAAAAAYAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s

 MASSICOT (PROTOXIDE OF LEAD). The substances which are sold in the shops, under the name of massicot, are only ceruse more or less calcined, and are named light, yellow, or gold coloured. Genuine massicot is the strongest oxide of lead (protoxide); its colour is a dull orange yellow. In the preparation of minium the lead is calcined in a reverberatory furnace; this process gives a mixture of massicot and lead; these are separated by washing and trituration; the massicot being much lighter remains suspended in the water; it is drawn off, and left to settle; the depositum which it then forms is collected and dried, and this is the true massicot. But it is not to be had in our colour-shops; it can only be procured from the red-lead manufacturers. It may be employed with advantage in preparing the drying oils; it produces the same effect as litharge when very finely ground. It may also be employed as a colour: its tint is not brilliant; but as it is a better drier than white lead, it may be substituted for it in mixing with colours which dry with difficulty, as the lakes and the bituminous earths.

 ____________________________________

THE MINERAL MASSICOT
 MASSICOT (Lead Oxide)

http://shop.kremerpigments.com/en/pigments/kremer-made-and-historic-pigments/massicot--litharge-43010:.html








   








warning
http://www.kremer-pigmente.com/media/files_public/43010_SHD_ENG.pdf 

The sale of this product is legally restricted. Please send us the required proofs of professional use together with your order.








 ___________________________________________

 Σπύρος Δοντάς  Δρ. Χημικός,  /  ΕΛΙΝΥΑΕ
 "Επικίνδυνες Χημικές Ουσίες στους Χώρους Εργασείας" 

http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/Ximika.1113227510826.pdf













___________________________________________



medium Λιθαργύρου
 
Πρώτη φορά που έμαθα για το medium Λιθαργύρου ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ΄80, απο το βιβλίο >> «Αναμνήσεις απο τη Ζωή μου» του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο (σελ. 238) εκδόσεις: ύψιλον / βιβλία. εκδ. 1985.


Αναλογίες: 7 μέρη ωμό Λινέλαιο, 1 μέρος λιθάργυρου.


σκεύη: 

a) κουζινάκι γκαζιού ή ρεύματος.
b) πύλινη χύτρα, επιλέγουμε >> πυρίμαχη και εσωτερικά "βαμένη" με παχύ βερνίκι, 
c) μάσκα προστασίας (όχι πανάκια) με φίλτρα για χημικά και τοξικά ( κατηγορία φίλτρου σωματιδίων και καπνών -->> P3 ( πί 3 ) ή ακόμη καλύτερα αν γνωρίζετε κάποιον χημικό ρωτήστε τον για το καταλληλότερο φίλτρο
d) ένα μεταλλικό / χάλκινο γουδί ( ..τουλάχιστον μεσαίου η καλύτερα μεγάλου μεγέθους )
 e) ένα βάζο με βιδωτό καπάκι
 f) Ένα μακρύ λεπτό ξυλάκι που να μας βοηθάει να ανακατεύουμε το λάδι με τον λιθάργυρο κατα την διάρκεια του ψησίματος και απο κάποια λογική απόσταση ασφαλείας ( ..μήν είναι και ένα μέτρο, χί!χί!).

Ο λιθάργυρος που έβρισκα εγώ, ήταν σε συσκευασία του 1ος κιλού. Όμως το πρώτο πρόβλημα ήταν το μέγεθος των κόκκων της σκόνης λιθαργύρου. Ζητούσα να είναι σε μορφή σκόνης, αλλά βέβαια, δεν θυμάμαι (μετά απο τόσα χρόνια) αν υπήρχε και σε κάποια άλλη μορφή ( π.χ., σε κομμάτια...) πλήν της σκόνης, αλλά εγώ έτσι το ζητούσααπο εκεί που το αγόραζα. 

Αυτό που μπορούμε να αγοράσουμε απο τούς προμηθευτές που προανέφερα, είναι ένας κίτρινος λιθάργυρος αρκετά λεπτόκοκκος, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να κοπανισθεί και άλλο στο γουδί για να γίνει πολύ ψιλή πούδρα, αλλιώς δεν θα λιώσει καλά μέσα στο καυτό λινέλαιο και μια ποσότητα θα κατακαθίσει στον πάτο του δοχείου, είτε αυτό είναι το δοχείο όπου ψήνεται, είται το γυάλινο δοχείο που θα αποθηκευτεί μετά το πέρας της όλης διαδικασίας. Εδώ μιλάω για την ελληνική αγορά και αυτά που μπόρεσα να βρώ εγώ, εσείς μπορεί να βρείτε αυτό που πρέπει, ώστε να αποφύγετε τη διαδικασία του κοπανίσματος. Ίσως βρεθεί στήν αγορά του εξωτερικού, κάτι έχω εντοπίσει σε εταιρεία που παρασκευάζει υλικά ζωγραφικής ( εκτός της εταιρείας KREMER ...), αλλά δεν ξέρω άν είναι υλικό που μπορεί να εξαχθεί με απλή ταχυδρομική αποστολή σε κάποιον ιδιώτη ενός άλλου κράτους, θα το ψάξω περισσότερο και αν βρώ κάτι θα το αναφέρω.
 
Επίσης όταν το κοπανίσουμε στο γουδί μπορούμε να βάλουμε ίση ποσότητα λινέλαιου και να τα κοπανίσουμε μαζί και ίσως αυτή να είναι και η σωστότερη προετοιμασία πρίν ο λιθάργυρος ή το λευκό μολύβδου με το λινέλαιο ή το καρυδέλαιο ανέβουν στη φωτιά. Ένα επιπλέον θετικό με αυτήν την προπαρασκευή είναι ότι δεν θα έχουμε αιωρούμενα σωματίδια κατά το κοπάνισμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε μάσκα προστασίας με τα φίλτρα που προανέφερα

Καλό θα είναι να παίρνουμε όλες τις αναγκαίες προφυλάξεις. Εκτός απο την μάσκα πρέπει να έχουμε και γάντια πλαστικά μιας χρήσης που μπορούμε να προμηθευτούμε απο τα φαρμακεία ή ακόμα καλύτερα απο φαρμακαποθήκη ή πωλητή χημικών κ.ο.κ, εξηγώντας και τον λόγο που τα θέλουμε ώστε να βρούμε τα κατάλληλα για παρόμοιες δουλειές.
Αυτά τα γάντια όμως δεν είναι κατάλληλα και είναι και επικίνδυνο να συνεχίσουμε να τα φοράμε όταν θα ανεβάσουμε την χύτρα στην φωτιά. Αν θέλετε γάντια προστασίας κατα την διάρκεια του ψησίματος του λαδιού, αυτά θα πρέπει να είναι πυρίμαχα και αυτό είναι ένα θέμα που δεν το κατέχω γιατί απλώς δεν χρησιμοποιούσα γάντια όταν έψηνα τα δικά μου μίντιουμ.
Χρειαζόμαστε μια πύλινη χύτρα και ένα κουζινάκι γκαζιού ή ρεύματος ( όχι μικρό γκαζάκι ) γιατί το ψήσιμο μπορεί να κρατήσει δύο και τρείς ώρες και κάποιες φορές και περισσότερο. Η πύλινη χύτρα εσωτερικά θα πρέπει να μην είναι απορροφητική και φυσικά να αντέχει σε μεγάλες θερμοκρασίες. Καλό είναι η φλόγα να μην ακουμπάει απο κάτω την χύτρα και κατά την διάρκεια του ψησίματος να ανακατεύουμε αργά με ένα ξυλάκι. Τα ίδια ισχύουν άν χρησιμοποιήσουμε ηλεκτρικό "μάτι".


Στην περιγραφή του Τζ. ντε Κίρικο δεν γίνεται κατανοητή η σημασία της μεγάλης θερμοκρασίας που πρέπει να φτάσει το λινέλαιο ( το σημείο βρασμού του λινέλαιου είναι κοντά στους 250° C και άνω, ενώ ανάφλεξης απο 350° C και άνω ). Αυτό απο μόνο του ( ψήσιμο σε μεγάλη θερμοκρασία του λινέλαιου ), δείχνει τον μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας ενός τέτοιου εγχειρήματος πέρα απο τις αναθυμιάσεις του λιθάργυρου που είναι τοξικές.
Όλα αυτά μας πηγαίνουν στον κατάλληλο εργαστηριακό εξοπλισμό που πρέπει να διαθέτουμε και φυσικά έναν χώρο δουλειάς που δεν θα έχει σχέση με την κατοικία μας, όπου μαγειρεύουμε, κοιμόμαστε, κλπ

Καλό είναι λοιπόν να το φτιάξουμε σε ανοικτό χώρο (χωρίς ρεύματα αέρα) έχοντας μάσκα με ειδικά φίλτρα προστασίας στα χημικά και τοξικά και όλα τα σκεύη μας να είναι σε άριστη κατάσταση. Τα σκεύη αυτά θα είναι μόνον γι' αυτήν την εργασία και ποτέ δεν θα χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς (ακόμη και παρεμφερείς) δηλαδή παρασκευή άλλων, μη τοξικών βερνικιών και mediums για ζωγραφική.

Ο ντε Κίρικο αναφέρει: « ( .......... ) Τη συνταγή αυτού του βερνικιού τη βρήκα σε ένα γαλλικό βιβλίο που εκδόθηκε στο Παρίσι στα 1830 και γράφτηκε απο ένα ζωγράφο ονόματι Ζαν Φρανσουά Μεριμέ, ο τίτλος του βιβλίου είναι De la peinture a l' huile. ( ............ ).»


Εμείς τώρα μπορούμε να βρούμε το βιβλίο του Μεριμέ στο διαδίκτυο ελεύθερο απο δικαιώματα στα αγγλικά και γαλλικά.


 M.J.F.L.MERIMEE : THE ART OF PAINTING IN OIL and in FRESCO

http://books.google.gr/books?id=eZlAAAAAYAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s
..... page .55 - // TO PREPARE DRYING OIL. From the tendency that several of the oxides and metallized salts have to unite with oils, and thus to render them more drying, has resulted a great many different receipts for the preparation of drying oil. Some recommend sulphate of zinc, calcined verdigris, plaster of Paris, umber, oxide of manganese, &c.; others prefer putting into the oil a crust of bread and a head of garlic. But, in all these preparations, litharge is the chief ingredient. The oxide of lead having the greatest power over the oils, to recommend other substances would be superfluous. In this process litharge, in the proportion of oneeighth part, should be reduced to the finest powder; this condition is indispensable to its perfect solution. The vessel containing the oil and litharge is then to be placed on a slow fire, and frequently stirred with a spatula: a considerable quantity of scum is soon formed; and the ebullition is so great at times, as to make it necessary to withdraw the vase, to prevent the oil running over. When the scum has quite disappeared, it is a sign that the oil is in a proper state ; it is then allowed to stand still; then the litharge which has not combined precipitates, and in a few hours the surface of the oil will be covered with a pellicle, which indicates that the operation is complete. This preparation is of a brownish colour, which is increased in proportion to the time that it may have been exposed to the action of a strong fire ; it becomes clear when allowed to rest, but is never colourless. By operating at a lower temperature, in a balneum marice (a water bath), or even in mixing water with the oil, and supplying its loss by evaporation, an oil less drying is obtained, but less coloured, which colour grows more faint by exposure to the light. A drying oil nearly colourless may be obtained by combining linseed, or nut oil with litharge, and triturating them together for a considerable time ; this will produce a sort of yellowish creamy substance, which, being allowed to rest, soon becomes clear; but if there be not time to wait, this fluid may be filtered through blotting-paper ; it is then transparent, but with a little colour, which soon goes off when exposed to the light. By letting fall some of the oxide of lead, which it held in solution, this operation may be completed in a few hours. It is evident that the oil in combination with the litharge forms two distinct substances: the transparency of the first is not impaired by the oxide it contains; the other is a thick substance, a kind of soap, in which even the oil is changed, as if by the alkalies. This matter will be noticed more fully in the chapter on varnishes. The chemical affinity of the oils and the oxide of lead is such, that they may be eombined by triturating the oil with a leaden muller; the oil then assumes a gray colour, arising from the solution of the lead ; this mixture being collected in a cup, the metal soon subsides, and the oil, which floats at the top, is very clear and dries better because it holds in solution a portion of the lead. Where litharge cannot be had, lead filings and pieces of flat lead may be put into a bottle with linseed or nut oil, and frequently shaken; in a few days this will produce an oil almost colourless, and capable of drying the lakes, as well as the ochres. As the drying oils become fat in a short time, it is best to prepare only a small quantity at once.

_____________________________________________

σημείωση:

Ένα άλλο βιβλίο που θα μας φανεί πάρα πολύ χρήσιμο και αναφέρεται με λεπτομέρειες στην παρασκευή παρόμοιων mediums με μολυβδούχα οξείδια, λινέλαιο , καρυδέλαιο, κερί, κλπ., είναι το: 
Ευαγγελία Μ. Τσίλαγα « Το χρώμα στη Ζωγραφική και οι τεχνικές του ( απο την Αναγέννηση μέχρι σήμερα ) » 
Β' Εκδοση / εκδ. Παπασωτηρίου.
βλ. κεφ. 4 σελ. 31 - ... « Παραλλαγή του μίντιουμ με μόλυβδο πιθανόν η τεχνική του Λεονάρντο ντα Βίντσι » 

βλ. Κεφ. 5 σελ. 35 - ... « Τα μίντιουμ με μόλυβδο και κερί των Βενετσιάνων καλλιτεχνών Τζιορτιόνε, Τιτσιάνο, Τιντορέττο » 
κ.ο.κ...........

και εδώ:
1) [ Maroger ] "Secret Formulas and Techniques of The Masters" http://carolallisonart.com/SecretFormulaIndex.html
http://carolallisonart.com/SecretFormulaIndex.html

2) THE XVII-TH CENTURY’S THIXOTROPIC PAINTING MEDIUM I. THE OLD FLEMISH SCHOOL GELS AND THEIR RECONSTRUCTION FALLOWING RUBENS AND VAN DYCK `S RECIPES

____________________________

ΧΗΜΕΙΑ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΤΕΧΝΑΣ ...υπο ΞΑΥΕΡΙΟΥ ΛΑΝΔΕΡΕΡ // ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1846 
βλ., - Google Books
σελ. βιβλ., ..235
σελ. pdf = ..244
..και κατασκευή ελαίων  σελ.234 
λινέλαιο + ΛΙΘΑΡΓΥΡΟΣ




_____________________________________

  Όσα βιβλία και διαδικτυακές "θέσεις" προτείνω ( βιβλία όπως των Μεριμέ, Maroger, Sir C. L. Eastlake, Ε. Μ. Τσίλαγα, κλπ ),
θεωρώ πως θα πρέπει οπωσδήποτε να μελετήσετε τα γραφόμενά τους είτε αυτά δίδονται δωρεάν είτε πληρώνοντας ένα πολύ μικρό αντίτιμο ( αλλά και άλλων πηγών που πιθανόν θα βρείτε κι εσείς στην αναζήτησή σας ).
Φυσικά υπάρχουν ακριβές έως και πανάκριβες επιλογές, αλλά εδώ προτείνω αυτές που μπορεί να είναι προσβάσιμες σε όλους ( όσες έχω βρεί και όσες θεωρώ - με τα δικά μου κριτήρια- ότι αξίζουν ).
Η γνώμη μου βέβαια είναι πριν επιχειρήσετε να παρασκευάσετε μόνοι σας αυτά τα μίντιουμ που χρησιμοποιούσαν οι δάσκαλοι της Δύσης με άριστα αποτελέσματα ( Αντονέλλο ντα Μεσσίνα, Ρούμπενς, Ρέμπραντ,... ), όχι μόνο να διαβάσετε και να μελετήσετε πολύ καλά όσες περισσότερες αναφορές βρείτε, αλλά να δοκιμάσετε κάποια παρόμοια mediums που πωλούν εταιρείες ώστε να αποφύγετε ένα αναμφίβολα επικίνδυνο εγχείρημα.


 
Άν αναφέρομαι στο medium Λιθαργύρου και κατ' επέκταση σε παρόμοια που αντί για λιθάργυρο έχουν στουπέτσι, είναι γιατί τα αποτελέσματα είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, τόσο στο αισθητικό αποτέλεσμα όσο και στην αντοχή του έργου.
Έχω κρατήσει έναν πίνακα που είχα κάνει με το medium Λιθαργύρου ( χωρίς προσθήκη κεριού ) και σκόνες χρώματος πάνω σε προετοιμασμένο ξύλο, μόνο και μόνο για να παρατηρώ τις αλλαγές και την αντοχή του στο χρόνο. Ο πίνακας έγινε το 1988 και δεν του πέρασα ποτέ βερνίκι. Τα χρώματα είναι ακόμη φωτεινά, σχεδόν όσο ήταν και τους πρώτους 6 μήνες που στέγνωνε και έχουν κάτι απο την γυαλάδα των χρωμάτων όταν αυτά είναι ακόμη ρευστά πάνω στην παλέτα μας.


maroger medium  /  Black Oil  / ....

Μπορείτε όμως να αποφύγετε τον μπελά της παρασκευής των προαναφερθέντων υλικών με mediums που παρασκευάζουν ορισμένες εταιρείες όπως αυτές που επέλεξα αλλά σίγουρα υπάρχουν και άλλες ( άν και όχι πολλές ):

 1) BLACK OIL Painting Medium 
 Available for shipping to USA/Canada ONLY. This item contains liquid and will NOT ship to other countries. Our Flemish Maroger and Italian Wax mediums are available for international shipping.

 http://www.oldmastersmaroger.com/black-oil-painting-medium-4oz/
_______________

 2) Sennelier Oil -37 ml Tube - Maroger Medium

.........
 _____________
3) KREMER -> Black Oil, by Claude Yvel 
 http://shop.kremerpigments.com/en/mediums--binders-und-glues/mediums-und-varnishes/black-oil--by-claude-yvel-79097:.html

 No. : 79097:
 medium made of walnut oil and lead oxide, contains lead, toxic
Black oil is a fast drying medium and varnish made from walnut oil and litharge. Historically significant for iconpainting and other historical painting techniques.
 _________________



Λευκό Μολύβδου - λινέλαιο ή Καρυδέλαιο

Ένα άλλο medium, παρόμοιο σε μεγάλο βαθμό με αυτό του Λιθαργύρου είναι και αυτό που μπορούμε να παρασκευάσουμε με λινέλαιο ή καρυδέλαιο και λευκό μολύβδου.
-> απο το: Materials for a history of oil painting, Volume 1 By Sir Charles Lock Εastlake 
book page 311 / 309 / ....κλπ.

 To make Vandyck's drying oil—Take an oz. and half, or two oz. is better, of white lead, and a pint of nut oil; set the oil upon the fire in a large earthen vessel; put in the lead by degrees, as the oil simmers very slowly over the fire till the whole is dissolved [diffused]." The oil was then clarified by straining and by repose. The writer adds: "This oil should be used fresh. Vandyck . . . always had it prepared in his own house, and never kept it by him more than a month; after that time it begins to lose its good qualities: it is believed that Cornelius Jansen, as well as Vandyck, used this drying oil.
 
Το μικρό αλλά συνοπτικό απόσπασμα που επέλεξα πέρα απο τις αναφερόμενες αναλογίες που μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τον συνταγογράφο, και μπορεί να είναι:
10 γρμ. λευκό μολύβδου  σε 100 γρμ. λινέλαιο

Ψήσιμο που μπορεί να πλησιάζει τους 280° C με 300° C για τρείς ώρες.

Αναφέρει κάποια σημαντικά πράγματα.
Όπως το ότι αυτά τα mediums δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής μέσα στα δοχεία που φυλάσσονται. Κι αυτό είναι ένα απο τα μειονεκτήματά τους άν αναλογιστούμε τον κόπο και την επικινδυνότητα παρασκευής τους. Ο συγγραφέας πολύ σωστά αναφέρεται στην διάρκεια του ενός μηνός γι' αυτό το μίντιουμ. Άλλοι πάλι χρησιμοποιούν το νερό. Καλύπτουν με νερό το μίντιουμ ώστε να μην μένει "κενός " χώρος μέσα στο δοχείο φύλαξής του, μέχρι πάνω στο στόμιο που φυσικά σφραγίζεται με το βιδωτό καπάκι και με αυτόν τον τρόπο δεν έρχεται σε επαφή με τον ελεύθερο αέρα. Το νερό πρέπει να αλλάζεται κάθε μέρα ή κάθε δύο το πολύ και να είναι απεσταγμένο ή έστω απιονισμένο ( νερό απαλλαγμένο απο χλώριο ). Με αυτόν το τρόπο μπορεί να διατηρηθεί κοντά στους δύο με τρείς μήνες.


_______________________________


http://en.wikipedia.org/wiki/Jacques_Maroger

http://www.jam.ca/Maroger/ Maroger Secrets

http://carolallisonart.com/MarogerSecrets/Page164.html
THE LEAD AND WAX FORMULA SIMPLIFIED

Maroger Medium 37ml Tube - aswexpress.com

__________

WWW  πηγές & ...  για τον ΛΙΘΑΡΓΥΡΟ

 http://www.mindat.org/min-2466.html#%20Litharge:%20Litharge%20mineral%20information%20and%20data.
Formula:
PbO
System:Tetragonal

Hardness:2
Name:From the Greek λιθάργνρος, the name given by Dioscorides to a material obtained in the process of separating lead from silver by fire metallurgy.
Dimorph of:Massicot
Colour:Red
________________________

KREMER pigmente
................
_________

http://en.wikipedia.org/wiki/Lead(II)_oxide Lead(II) oxide - Wikipedia, the free encyclopedia
________________

1) The public economy of Athens:In Four Books; to which is Added, A Dissertation on the Silver-mines of Laurion
By August Boeckh / Τόμος 1 / LONDON JOHN MURRAY  1828

(Google eBook)

http://books.google.gr/books?id=K0uwzDwXdykC&dq=The+public+economy+of+Athens:+in+four+books%3B+to+which+is+added,+A+...+By+August+Boeckh&hl=el&source=gbs_navlinks_s

__________________
 Λιθάργυρος, Στουπέτσι, Μίνιο
ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ: της 17 Δεκεμβρίου 1921

Περί απαγορεύσεως της χρήσεως των εξ ανθρακικών μολύβδων λευκού χρώματος (στουπετσίου), του οξειδίου του μολύβδου (μινίου) και λιθαργύρου και πάσης άλλης συνθέσεως των οξειδίων τούτων δια τον χρωματισμόν οικιών, πλοίων κλπ (ΦΕΚ 243/Α/27-12-21)

http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/243-21.1110956408839.pdf


__________________________

THE AMERICAN MINERALOGIST 
MASSICOT AND LITHARGE, 
THE TWO MODIFICATIONS OF LEAD MONOXIDE ESPER S. LARSEN U.S. Geological Survey 
http://rruff.info/uploads/AM2_18.pdf

____________________________

 http://www.mindat.org/min-2466.html# 
Litharge: Litharge mineral information and data.
____________________________

 http://www.google.com/images?q=litharge litharge - Google Search



                                                                                                         
                                                                                           Θεόδωρος Παππάς

mediums Λινέλαιο Ηλίου

  Το λινέλαιο ηλίου είναι ένα απο τα καλύτερα medium και μπορεί να χρησιμοποιείται αναμεμειγμένο και με άλλα mediums όπως τα ρητινώδη, δηλαδή mediums δάμμαρης ή μαστίχας διαλυμένες με ψυχρό τρόπο σε τερεβινθέλαιο, ή ακόμη και να έχουν πρόσθετα μολυβδούχων οξειδίων ( π.χ., λιθάργυρο ) ή ψημένο λινέλαιο stand oil.

Οι πηγές για την παρασκευή του πάνε αρκετά πίσω στο χρόνο. 

ενδικτικά: 
1) Στον Cennino Cennini. Στην Ελληνική έκδοση, βλ. XCII. " Πώς κάνουμε καλό και τέλειο ψημένο λάδι στον Ήλιο " , σελ.60. «.... και δεν είναι παρά το πιό τέλειο για ζωγραφική. .....» 
2) Στον Διονύσιο, "Ερμηνεία της Ζωγραφικής Τέχνης" / § 28. Πώς να βράσεις μπεζίρι".  ( μπεζίρι ή πεζίρι = λινέλαιο ).

Τι θα χρειαστούμε: 

1) Λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης άριστης ποιότητας και πρόσφατα αγορασμένο. 
2) ένα ταψάκι ( αλουμινένιο ή καλύτερα γυάλινο ή pyrex (αχρωμάτιστα) ). 
3) ένα λεπτό τζαμάκι ( αχρωμάτιστο ) που να μπορεί να καλύψει σε έκταση το ταψάκι. 
4) ένα λεπτό ξυλάκι ανάδευσης. 
5) ένα γυάλινο ή πλαστικό χωνάκι κατάλληλο για το στόμιο του μπουκαλιού ή του βάζου αποθήκευσης. 
6) ένα κομμάτι ύφασμα, τουλπάνι ή γάζα, για το φιλτράρισμα. 
7) ένα γυάλινο μπουκάλι ή καλύτερα βάζο, αγορασμένο γι αυτήν την δουλειά ώστε να μην έχει χρησιμοποιηθεί προηγουμένως σε αποθήκευση τροφίμων ή χημικών, κ.ο.κ. και με βιδωτό καπάκι. Σε αυτό θα αποθηκεύσουμε το λινέλαιο ηλίου.  
8) ένα μικρό βαζάκι πάνω - κάτω 20 ml με 30 ml όπου θα αποθηκεύουμε προσωρινά μια μικρή ποσότητα λινέλαιου - ηλίου για άμεση χρήση κατά το ζωγράφισμα.









a) Στο ταψάκι που έχουμε επιλέξει βάζουμε μια ποσότητα λινέλαιου, όχι πάνω απο το μέσον του ύψους των τοιχωμάτων του. Υπόψιν, το ταψάκι να μην είναι βαθύρηχο, αλλά τόσο ώστε να μην μας χύνεται έξω το λινέλαιο σε πιθανή ανάδευση κατα την μεταφορά ή ότι άλλο θα το αναταράξει.
Το τοποθετούμε σε μέρος όπου μπορούμε να έχουμε την μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο και με την όσο γίνεται μεγαλύτερη χρονική διάρκεια αυτής της έκθεσης.Πάνω απο το ταψάκι τοποθετούμε ένα τζαμάκι στηρίζοντάς το σε τέσσερα στηρίγματα στις γωνίες του ( π.χ. τέσσερις ξύλινους κύβους ) και
γύρω απο το ταψί. 
Εδώ όμως πρέπει να προσέξουμε κάτι πολύ σημαντικό.Το τζαμάκι δέν πρέπει να εφάπτεται με το ταψάκι αλλά να βρίσκεται ένα δύο δάκτυλα ψηλότερα απο αυτό ώστε να αφήνει ανεμπόδιστα την διέλευση του ελεύθερου αέρα πάνω απο το λινέλαιο
Το ψήσιμο στον ήλιο σε συνδυασμό με τήν οξείδωση στον ελεύθερο αέρα είναι τα δύο στοιχεία που χρειαζόμαστε για την παρασκευή αυτού του medium.Επίσης το τζαμάκι πρέπει να είναι αχρωμάτιστο και το βάζουμε για προστασία του λινέλαιου απο σκόνες, διάφορες βρωμιές και ύλες που φέρνει ο αέρας, τα έντομα, κλπ, ενώ οι τέσσερις ξύλινοι κύβοι στις γωνίες πρέπει να έχουν όσο όγκο χρειάζεται για να έχουν ευστάθεια και ταυτόχρονα να μην εμποδίζουν και την ελεύθερη ροή του αέρα
Με ένα λεπτό ξυλάκι αναδεύουμε το λινέλαιο δύο ή τρείς φορές μέσα στην ημερήσια διάρκεια έκθεσής του στον ήλιο ( και αυτό είναι σημαντικό ).
Μέρα με την μέρα θα βλέπουμε το λινέλαιο να πήζει και να γίνεται πυκνόρευστο σαν μέλι.Το πόσες μέρες θα χρειαστούν για να "γίνει" το λινέλαιο - ηλίου έχει να κάνει με τις ώρες έκθεσης και την "δύναμη" του ήλιου και φυσικά πόσο πυκνόρευστο το θέλουμε.
Προσωπικά θεωρώ έτοιμο το λινέλαιο - ηλίου, όταν με το ξυλάκι που χρησιμοποιώ στην ανάδευση αφήνω να στάξει το λινέλαιο και αυτό δεν στάζει όπως στην προτεραία του μορφή αλλά ρέει σαν πυκνόρευστο κολλώδες και βαρύ μέλι. 
Άλλοι πάλι το αφήνουν να πήξει τόσο πολύ που γίνεται άρευστο, περίπου σαν στερεοποιημένο λίπος αλλά αυτό θα πρέπει να αραιώνεται κατόπιν με κανονικό λινέλαιο όταν είναι να το βάλουμε στα χρώματα κατά το ζωγράφισμα γιατί είναι τόσο πηκτό που δεν δουλεύεται

Κάτι άλλο που πρέπει να προσεχθεί είναι το εξής: τα βράδυα θα βάζουμε το ταψάκι με το λινέλαιο μέσα στο σπίτι για να μην "περάσει" υγρασία και ψύχος στο λινέλαιο.

b) Όταν τελειώσει η διαδικασία ψησίματος στον ήλιο θα πρέπει να το φιλτράρουμε περνώντας το, απο ένα πυκνής ύφανσης τουλπάνι ή γάζα καθώς θα το αδειάζουμε απο το ταψάκι μέσα στο βάζο που θα αποθηκευτεί γιατί ακόμη και με την προστασία του τζαμιού που είπαμε, σκόνες και άλλα ανεπιθύμητα πραγματάκια όλο και θα έχουν περάσει με τον αέρα.Για να γίνει αυτή η διαδικασία θα χρειαστούμε φυσικά ένα πλαστικό ή γυάλινο χωνί και το τουλπάνι που ανέφερα θα τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο μέσα στο εσωτερικό του χωνιού ώστε να δουλέψει σαν φίλτρο. Άν το τουλπάνι που έχουμε είναι αραιά πλεγμένο τότε διπλώστε το ύφασμα δύο και τρείς φορές εάν χρειαστεί.


c) Το φυλάσσουμε σε γυάλινο βάζο με βιδωτό καπάκι και καλό είναι η χωρητικότητα του δοχείου αποθήκευσης να αντιστοιχεί στην ποσότητα του λινέλαιου που φτιάξαμε στον ήλιο. Με τον καιρό θα σχηματιστεί μια πέτσα ξηραινόμενου ελαίου πάνω στην επιφάνειά του

Αυτό δεν πρέπει να μας ανησυχήσει, απλώς είναι η οξείδωση του λαδιού με τον αέρα που εγκλωβίζεται στο δοχείο. Αυτή η αδιάβροχη κρούστα στην συνέχεια θα προστατεύει το medium -λάδι μας απο την περαιτέρω οξείδωση.
Μπορούμε να ανασηκώνουμε προσωρινά την κρούστα απο την μία άκρη της και να πέρνουμε την ποσότητα λινέλαιου-ηλίου που θέλουμε, γι' αυτό και θα εξυπηρετηθούμε καλύτερα απο ένα ευρύστομο βάζο με βιδωτό καπάκι. Ακόμη καλύτερα είναι να έχουμε μια ποσότητα αυτού του λινέλαιου ( που είναι πλέον ένα medium ) σε ένα δεύτερο μικρό βαζάκι με βιδωτό καπάκι ( π.χ. 20 ή 30 ml ) και απο εκεί να παίρνουμε τις ποσότητες που θα βάζουμε στα χρώματά μας. Έτσι θα προστατεύουμε την μεγάλη ή μέση ποσότητα λινέλαιου-ηλίου που έχουμε φτιάξει απο τα συνεχή ανοιγοκλεισίματα του βάζου αλλά και την επαφή με σπάτουλες και διάφορα εργαλεία κάθε λίγο και λιγάκι και αυτό δεν είναι ότι καλύτερο.
 
d) Ένα τέτοιο λινέλαιο ψημένο στον ήλιο με την διαδικασία που περιέγραψα και καλή φύλαξη σε ένα περιβάλλον ( ατελιέ, κ.ο.κ. ) που δεν θα έχει ακραίες συνθήκες ψύχους τον χειμώνα (έλειψη θέρμανσης) διατηρείται περισσότερο απο 20 χρόνια σχεδόν σε άριστη κατάσταση.


λινέλαιο - ηλίου στα γαλακτώματα με βάση το αυγό 

Μπορεί επίσης να είναι και συστατικό σε γαλακτώματα τέμπερας με κρόκο αυγού,
π.χ., 1 κρόκος αυγού, 1/3 του κρόκου λινέλαιο ηλίου, απεσταγμένο νερό ίσο με τον κρόκο. 
Πρώτα σε ένα βαζάκι βάζουμε τον κρόκο και μετά λίγο-λίγο στάζουμε το λινέλαιο ηλίου και ανακατέβουμε κατα την διάρκεια που στάζουμε το λάδι. Μετά ρίχνουμε το νερό που μπορεί να είναι και το απιονισμένο (καλύτερα όμως με το απεσταγμένο) και ανακατεύουμε.
 Άν θέλουμε μπορούμε να αραιώνουμε τα χρώματα καθώς πλάθουμε τις σκόνες τους στην παλέτα μας προσθέτοντάς τους νερό ή και πολύ λίγο ωμό λινέλαιο. Το γαλάκτωμα αυτό όπως και άλλα παρόμοια που περιέχουν αυγό, ζωΙκές κόλλες, κλπ, δεν διατηρούνται περισσότερο των τριών ημερών και αυτό σε ψυχρό περιβάλλον ή ακόμη και στο ψυγείο. Γι αυτό καλύτερα μια ποσότητα medium με βάση έναν κρόκο ή το πολύ δύο κρόκων είναι αρκετό, αυτό βέβαια έχει να κάνει και με το μέγεθος του πίνακα.
 Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψιν μας ότι τα γαλακτώματα με βάση το αυγό που περιέχουν φυτικά έλαια ( ωμό λινέλαιο, λινέλαιο-ηλίου, stand-oil, κλπ. ) στεγνώνουν αργότερα απο την "απλή" αυγοτέμπερα.

                                                                                                                
                                                                              


βοηθήματα και πηγές 


Cennino Cennini "ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ"  μετάφραση: Π. Τέτσης   έκδοση: ARTIGRAF  / 1990 

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΚ ΦΟΥΡΝΑ  "ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ"  
εκδόσεις: ΣΠΑΝΟΥ

ΚΩΣΤΑ ΠΛΑΚΩΤΑΡΗ  "ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΗ"   
 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ _ ΩΡΑ / ΑΘΗΝΑ 1983

Daniel V. Thompson  "Οι τεχνικές και τα υλικά της μεσαιωνικής ζωγραφικής"
Εκδόσεις: Αρμός   / 1998

_______________


                                                       Θεόδωρος Παππας

Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2014

Έλαια

 Ιξώδες 
 Λινέλαιο  
 stad-oil 
 Καρυδέλαιο 
 Παπαρουνέλαιο 
 αυγό
 σημειώσεις για το Λινέλαιο
 Σημειώσεις για τα έλαια
 Λίπη
 Πηγές και σημειώσεις (βιβλία, WWW, ..)

 
σημείωση: το Stad-Oil, το Καρυδέλαιο, το Παπαρουνέλαιο, το αυγό και άλλα σχετικά με τα έλαια, θα συμπληρωθούν αργότερα..
..λίγα για το καρυδέλαιο, εδώ ->>  http://ylikatexnikes.blogspot.gr/2014/09/1.html

Ιξώδες

Το ιξώδες, στην νεότερη φυσική και χημεία, είναι η εσωτερική τριβή υγρών και αερίων ( αλλιώς είναι το κολλώδες / βλ. λεξικά ..και στην λέξη "ιξός" ). Εδώ έχουμε να κάνουμε με την εσωτερική τριβή των υγρών και όσον αφορά εμάς, τα έλαια και τους άλλους ρευστούς φορείς που χρησιμοποιούμε σαν συνδετικά και διαλύτες στην ζωγραφική. 

  Είναι μια απο τις σημαντικότερες ιδιότητες των ελαίων και έχουμε, σε γενικές γραμμές, να κάνουμε με την κλίση ολίσθησης και την τάση ολίσθησης πάνω σε μία επίπεδη επιφάνεια, δηλαδή τον βαθμό αντίστασης κατα την ροή, με βάση τον νόμο για τήν ροή των υγρών του Newton ( Fu=n.S.du/dx ).
_______________________________

το σχέδιο το πήρα απο εδώ:
Ιωάννης Σιανούδης 
« Προσδιορισμός του συντελεστή εσωτερικής τριβής (ιξώδους) υγρών με την μέθοδο της πτώσεις μικρών σφαιρών »
 http://physics.teiath.gr/physics/pdf/M8.pdf











Ένα υγρό πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια αποτελείται απο επάλληλα στρώματα. Το πρώτο και επιφανειακό απο αυτά τα στρώματα κινείται με μια ταχύτητα ... εξαιτίας κάποιας δύναμης ( π.χ., αυτή που εφαρμόζουμε εμείς σέρνοντας το πινέλο μας με λαδόχρωμα, την τέμπερα, κ.ο.κ, πάνω στον μουσαμά ). Τα υπόλοιπα στρώματα κάτω απο το πρώτο, ακολουθούν σταδιακά κι αυτά καθώς το ένα παρασέρνει το άλλο, αλλά με διαφορετικές ταχύτητες που επιβραδύνονται συνεχώς μέχρι την πλήρη ακινησία του χαμηλότερου στρώματος ( δηλαδή αυτού που εφάπτεται με την επιφάνεια ). Αυτή η επιβράδυνση της ταχύτητας μέχρι την πλήρη ακινησία, έχει να κάνει με την εσωτερική τριβή των υγρών και αυτό ακριβώς είναι που μας βοηθάει ώστε με τα έλαια ( φυτικά και ζωϊκά ) να έχουμε ένα βασικό συνδετικό ανάμεσα στα χρώματα και την ζωγραφική επιφάνεια. Η εσωτερική τριβή επηρεάζεται εκτός των άλλων και από την θερμοκρασία περιβάλλοντος, καθώς αυτή επηρεάζει την ρευστότητα των λαδιών ( και των mediums, των βερνικιών και κάθε ρευστού φορέα που χρησιμοποιούμε, ....).

Λινέλαιο

 
Linseed oil ( flax seed oil

Λαμβάνεται απο τους ώριμους ( που έχουν αποξηρανθεί ) σπόρους του λιναριού ( Linum usitatissimum, ανήκει στην οικογένεια των (;) Λινίδων ( Linaceae ), το συναντάμε και με ονομασίες όπως: Flax, Linseed ). 
Απο τις ίνες του φυτού έχουμε ( ανάλλογα με την επεξεργασία ) διάφορες ποιότητες κλωστής.Αυτοί οι σπόροι αλέθονται και η σκόνη τους περνάει στα πιεστήρια/τριβεία.
Έχουμε το λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης ( cold pressed ) και θερμής, ενώ τα λινέλαια με χημική διαδικασία είναι τελείως ακατάλληλα για ζωγραφική. Απο αυτά τα δύο πρώτα εξαγώγημα ( ψυχρής και θερμής παρασκευής ) έχουμε και τα λινέλαια που έχουν υποστεί πρόσθετη επεξεργασία και τροποποίηση, όπως τα: alkali Refined, ψημένο λινέλαιο, stand oil, αλλά και αυτά που μπορούμε να τροποποιήσουμε εμείς, όπως το λινέλαιο ηλίου, χωρίς τους κινδύνους που περικλείουν άλλα παρασκευάσματα που είναι καλύτερα να αγοράζουμε απο κάποιες εξειδικευμένες εταιρείες που απευθύνονται σε επαγγελματίες ζωγράφους ( π.χ., ψημένο λινέλαιο στούς 200°C για πολλές ώρες ή ψήσιμο λίγο κάτω απο το σημείο ανάφλεξης 350° C, κ.ο.κ, κατα την παρασκευή μολυβδούχου λινέλαιου, κ.α., ).
Στο λινέλαιο θερμής παρασκευής οι αλεσμένοι σπόροι του λίνου θερμαίνονται στους 90° και έτσι επιτυγχάνεται η εξάτμιση του νερού που περιέχουν, παίρνοντας ένα καθαρότερο και ρευστότερο λάδι. Ο όγκος του λαδιού που μπορεί να εξαχθεί με αυτήν την μέθοδο είναι περίπου 27% απο τον όγκο σκόνης των αλεσμένων σπόρων και είναι μεγαλύτερος απο αυτον της ψυχρής μεθόδου όπου παίρνουμε ένα 22% περίπου του όγκου. Αυτό κάνει την μέθοδο της θερμής έκθλιψης να κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια αγορά, καθώς εκτός των άλλων, είναι απλή και φθηνή. Δίνει όμως κατώτερης ποιότητας λινέλαιο αλλά αφού είναι κατάλληλο για πολλές εφαρμογές ακόμη και όταν νοθεύεται με άλλα φθηνότερα λάδια ρίχνοντας και άλλο το κόστος αγοράς, κάνοντάς το ιδανικό για εργασίες όπου χρειάζονται μεγάλες ποσότητες. Είναι κατάλληλο σε οικοδομικές εφαρμορές, εσωτερικών και εξωτερικών ελαιοχρωματισμών, στην παρασκευή βερνικιών για παρόμοιες χρήσεις, κλπ. 
Εάν δεν είναι νοθευμένο με άλλα λάδια ( συχνά με λάδια που στεγνώνουν πιό αργά απο το λινέλαιο ) τότε αυτό το λάδι είναι κατάλληλο για την τυπογραφία, τα τυπογραφικά μελάνια αλλά και στην φαρμακευτική, κ.ο.κ.

Τα λάδια νοθείας μπορεί να είναι τα: κρανβέλαιο, βανβακέλαιο, ορυκτέλαιο, κλπ., λάδια δηλαδή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε βιομηχανικές εφαρμογές και φυσικά το κόστος παρασκευής και αγοράς τους να είναι μικρότερο απο αυτό του λινέλαιου. 

Το λινέλαιο ανήκει στην τάξη των ξηραινόμενων ελαίων και το χρησιμοποιούμε:

1) ώς διαλύτη και συστατικό στίς μάζες προετοιμασίας. 
2) στο τρίψιμο των ελαιοχρωμάτων, 
3) σε mediums αλλά και ώς συστατικό στα γαλακτώματα τέμπερας

Στο τρίψιμο των ελαιοχρωμάτων χρησιμοποιούμε μόνον λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης. Στην καλύτερη ποιότητα που μπορούμε να βρούμε και χωρίς να περιέχει απο τον παρασκευαστή του διάφορα στεγνωτικά, συνήθως μαγγανίου και κοβαλτίου. Άν θέλουμε στεγνωτικά αυτά τα προσθέτουμε αργότερα και πάντοτε σε πάρα πολύ μικρές ποσότητες και με αυστηρή επιλογή όχι ότι νάναι επειδή τιτλοφορείται ώς κατάλληλο στεγνωτικό ακόμη και απο εταιρείες με σεβαστό όνομα στον χώρο των υλικών ζωγραφικής. Τα στεγνωτικά που περιέχουν μαγγάνιο είναι καλύτερο να τα αποφεύγουμε τελείως όσον αφορά την ελαιογραφία. Προσθέτουμε στα γαλακτώματα τέμπερας ή στα mediums ελαιογραφίας, λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης ή stand oil ( αυτό το δεύτερο μόνον σε μικρές ποσότητες μέσα στα γαλακτώματα και τα mediums ).
Ένα απο τα καλύτερα medium στην ελαιογραφία ειναι το λινέλαιο ηλίου. Εδώ χρησιμοποιούμε μόνο λινέλαιο ψυχρής έκθλιψης και μόνον της καλύτερης ποιότητας.Δεν πρέπει να συγχέουμε το λινέλαιο ψυχρής παρασκευής με τα ραφιναρισμένα λινέλαια ( Refined linseed oil ) που και αυτά μπορεί να είναι λινέλαια ψυχρής παρασκευής αλλά έχουν υποστεί μια επιπρόσθετη διαδικασία. Εάν το ραφινάρισμα ( ραφινάρισμα για καθαρισμό απο a) κυρούς, b) χρωστικές που έχουν τα έλαια, κλπ ) έχει γίνει με χημικά μέσα τότε έχουμε ένα λάδι ακατάλληλο για ζωγραφική.

Μήν περιμένετε βέβαια πολλές λεπτομέρειες στις συσκευασίες των εταιρειών. Υπάρχουν μόνον "μονολεκτικές επισημάνσεις", π.χ. Refined linseed oil..... ( τελεία και παύλα ).

Εδώ βέβαια περνάμε σε μερικά πολύ σημαντικά ζητήματα που αφορούν τα ξεραινόμενα έλαια όπως το λινέλαιο. Και έχει να κάνει με τα μειονεκτήματα και τα προβλήματα που φέρνει η οξείδωση των ελαίων καθώς εκτίθενται στον ελεύθερο αέρα, τις ακτινοβολίες, τα φωτεινά ή σκοτεινά περιβάλλοντα, τις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας περιβάλλοντος, και διάφορα άλλα, συνήθως με αρνητικά αποτελέσματα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό όσον αφορά την αντοχή του έργου στον χρόνο, τις χρωματικές αλοιώσεις με επιπτώσεις στο γενικό αισθητικό αποτέλεσμα του έργου τέχνης, κ.ο.κ. Το κιτρίνισμα, το κρακελάρισμα, κλπ. ανήκουν στα μειονεκτήματα και αυτά φέρνουν ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον καθαρισμό των ελαίων και τον αποχρωματισμό τους. Ζητήματα δηλαδή που έχουν παιδέψει πολύ κόσμο τους τελευταίους αιώνες αλλά δεν φαίνεται ακόμη να έχουμε καταλήξει κάπου.

αποχρωματισμός και "καθάρισμα" των ελαίων 

  Ο αποχρωματισμός του λινέλαιου και του καρυδέλαιου πριν την χρήση τους ώς συνδετικά και διαλύτες στην ζωγραφική, είναι σημαντικός. Όσον αφορά το λινέλαιο, δεν έχουμε ακόμη κάποια επιθυμητά αποτελέσματα και μάλλον αυτό οφείλεται στην μη απομάκρυνση κάποιων προσμίξεων και χρωστικών των λαδιών που δεν απομακρύνονται πλήρως κατα το ραφινάρισμά τους ( σχηματισμός ακόρεστων ενώσεων που απορροφούν στην περιοχή απο 350 έως 400 nm 
 ( βλ. Ελένη Ε. Ιωακείμογλου  « Τα Οργανικά Υλικά στην Τέχνη και την Αρχαιολογία / τόμος Α' » /σελ. 49 - 50 / εκδ. ΙΩΝ ).

Υπάρχουν όμως και κάποιες μέθοδοι που προτείνονται για τον καθαρισμό του καρυδέλαιου και του λινέλαιου και αξίζει να προσεχθούν: 


http://www.calcitesunoil.com/WashingLiinseedOil.html 
WashingLinseedOil.html 
http://www.dannyvanryswyk.com/ dannyvanryswyk.com


σημειώσεις για το Λινέλαιο ...
 
Τα Πολυαιθενοϊκά οξέα του λινέλαιου είναι κορεσμένα λίπη_Cis 

Σε αυτά ανήκουν τα: λινολεϊκό, λινολενικό..... Στα Μονοενοϊκά οξέα -Cis είναι τα: (;.....;) παλμιτολεϊκό, 

___________________________________________ 

 ΧΗΜΕΙΑ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΤΕΧΝΑΣ ...υπο ΞΑΥΕΡΙΟΥ ΛΑΝΔΕΡΕΡ // ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1846 
βλ., - Google Books
σελ. text 232 - 236 
σελ. pdf = 235 
..και κατασκευή ελαίων σελ. pdf = 234 
λινέλαιο + ΛΙΘΑΡΓΥΡΟΣ ___________________________________________

λινέλαιο - μελάνια - τυπογραφία .... 
http://sites.google.com/site/paperfil/Home/inks-printing 
Inks, Printing - Μελάνια, Εκτυπώσεις - PaperFil 
Πριν τη βιομηχανική παραγωγή των μελανιών εκτύπωσης, ο κάθε τυπογράφος παρασκεύαζε το δικό του μελάνι χρησιμοποιώντας αιθάλη και λινέλαιο. Ο Gutenberg αρχικά χρησιμοποίησε τα μελάνια των ξυλογραφικών εκτυπώσεων (μίγμα λινέλαιου και αιθάλης). Αργότερα δοκίμασε να παρασκευάσει μελάνι με ρετσίνι, τερεβινθέλαιο και χρωστικές ουσίες. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία λιπαρού μελανιού ειδικά για την τυπογραφία......... ___________________________________________

μπεζίρι ( λινέλαιο ) 
μπεζίρι - Google Search 
http://www.google.com/search?client=safari&rls=en-us&q=μπεζίρι&ie=UTF-8&oe=UTF-8 

__________________________________________
Υφάνσιμες Ύλες | Έκθεση | Εθνολογικό Μουσείο Θράκης http://www.emthrace.org/έκθεση/υφάνσιμες-ύλες.html __________________________________________


σημειώσεις για τα Έλαια

 
a) Έχουμε τα ορυκτά αιθέρια έλαια ( που εξάγονται απο το καθαρό πετρέλαιο, τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες όπως το βενζόλιο, ( που είναι φυσικό συστατικό του πετρελαίου...... και τα παράγωγά του όπως η ανιλίνη / χρώματα ανιλίνης, οι αλκυδικές ρητίνες, .. κλπ. ), τα ζωϊκά έλαια ( απο το λίπος των κυτών, τα οστά (οπλές ζώων ), τα ψάρια / ιχθυέλαια, τα αυγά, κλπ ) και τα φυτικά ( λιπαρά και αιθέρια ) που θα μας απασχολήσουν περισσότερο. Τα φυτικά και ζωϊκά έλαια και λίπη είναι εστέρες της γλυκερίνης που ανήκει στις τρισθενείς αλκοόλες και αυτές μέσα στο μόριό της με τα λιπαρά οξέα σχηματίζουν ενώσεις ..τριγλυκερίδια......  


Τα φυσικά έλαια ( ζωϊκά και φυτικά ) τα λαμβάνουμε με "παραδοσιακές" και νεότερες μεθόδους.

 Τα λιπαρά έλαια είναι αυτά που έχουμε απο την έκθλιψη των καρπών, των πυρίνων ( κουκούτσια ) και των σπόρων. 
 Τα αιθέρια έλαια ( essential oil ), απο τις ρητίνες των δέντρων (...), τα άνθη, τα φύλλα και τις ρίζες φυτών και λουλουδιών, τους ξηρούς καρπούς, τους φλοιούς των εσπεριδοειδών. 

Κάτι άλλο που πρέπει να έχουμε υπόψιν μας είναι ότι όταν αναφερόμαστε σε έλαια αναφερόμαστε στην υγρή μορφή των λιπών ή λιπαρών ουσιών ώστε να τα ξεχωρίζουμε απο τα ζωϊκά λίπη (ζωϊκά έλαια ) που είναι σε στερεά μορφή στην συνήθη θερμοκρασία περιβάλλοντος, εξαιτίας της μεγάλης τους περιεκτικότητάς σε κορεσμένα λιπαρά οξέα έν αντιθέσει με τα φυτικά έλαια που είναι πλούσια σε ακόρεστα λιπαρά οξέα γι' αυτό και βρίσκονται σε υγρή μορφή σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Η σημασία των ακόραστων λιπαρών οξέων πέραν των άλλων βρίσκεται στην σχέση τους με την οξείδωση αλλά και την ξήρανση των ελαίων. Η οξείδωση έχει σχέση με το κιτρίνισμα και γενικά τον χρωματισμό των ξηρενόμενων ελαίων με τα όποια αρνητικά αποτελέσματα που μάλλον είναι ένα αναπότρεπτο κακό ( κιτρινισμός του λινέλαιου, κλπ. ). 

Εδώ όμως έχουμε ένα πιό περίπλοκο θέμα που ίσως καταφέρω να αναπτύξω στη συνέχεια.
Απο τις αρχές του 20ου αιώνα τα υγρά φυτικά έλαια μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε στερεά με την μέθοδο της υδρογόνωσης αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με τομείς που αφορούν την συντήρηση έργων τέχνης, την βιομηχανία τροφίμων και την ιατρική (διατροφικές συνήθειες και υγεία / trans λιπαρά οξέα και σχέση τους με την χοληστερίνη και τις καρδιαγγειακές παθήσεις, κ.ο.κ ).


Τα ζωΙκά λίπη και τα φυτικά έλαια περιέχουν λιπαρά οξέα που στην σύστασή τους είναι σε μεγάλο βαθμό ίδια και αυτό έχει να κάνει με τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά ( σχέση ), αυτό όμως που τα διαφοροποιεί (τα ζωϊκά απο τα φυτικά) είναι στις ποσότητες που τα περιέχουν...... Και τα λίπη και τα έλαια περιέχουν νερό και ανόργανες ουσίες, βιταμίνες, ελεύθερα οξέα, αλδεϋδες, χρωστικές, φωσφορολιπίδια... Το κύριο συστατικό αυτών των λιπαρών οξέων είναι το Παλμιτικό οξύ, το στεατικό οξύ, και το ελαΪκό οξύ.... Μεγάλο ποσοστό σε ελαϊκό οξύ έχουν τα έλαια, ενώ τα λίπη έχουν μεγαλύτερα ποσοστά στη σύστασή των λιπαρών οξέων τους το παλμιτικό και το στεατικό οξύ. Αυτές οι ποσοστικές διαφορές καθορίζουν άν θα έχουμε ένα έλαιο ή ένα λίπος, παρόλο που και τα δύο ( έλαια και λίπη ) περιέχουν πάνω κάτω τα ίδια οξέα. (όλο αυτό θέλει περισσότερο ψάξιμο αλλά θα πάει πολύ μακρυά η βαλίτσα, δηλαδή σε θέματα χημείας και θέματα που αφορούν περισσότερο τους συντηρητές έργων τέχνης, κλπ ).
εδώ πρέπει να συμπληρώσω ότι τα λιπαρά οξέα μπορεί να είναι κορεσμένα αλλά και ακόρεστα και αυτό έχει να κάνει με την δομή των μορίων (αριθμό ατόμων υδρογόνου και άνθρακα) των οξέων που περικλείουν ( καρβοξυλικά οξέα και των αλιφατικών αλυσίδων τους).


b) http://agro-fst.web.auth.gr/3-Spoyde...omatologia.pdf


α) Λιπίδια: τάξη οργανικών ουσιών που διαλύονται σε οργανικούς διαλύτες ( λευκό οινόπνευμα, χλωροφόρμιο, τολουόλιο, κ.α )

β) ............ 
γ) τύποι λιπών: κορεσμένα, ακόρεστα, μονοακόρεστα, πολυακόρεστα.

τα ζωϊκά λίπη είναι κορεσμένα αλλά σε αυτά μπορούν να ανήκουν και κάποια φυτικής προέλευσης όπως το φοινικέλαιο (που δυστυχώς χρησιμοποιείται στην διατροφή ανθρώπων και ζώων) καθώς και το λάδι καρύδας ( άν υπάρχουν και άλλα τα αγνοώ).
στα μονοακόρεστα έχουμε το ελαιόλαδο, το κραμβέλαιο, κλπ, στα πολυακόρεστα έχουμε το λινέλαιο, το καρυδέλαιο, ( ηλιέλαιο, σογιέλαιο, καλαμποκέλαιο, κλπ.

___________________________________ 

.... χρειάζεται συμπλήρωμα πάνω στα 
1) αριθμός ιωδίου
2) σαπωνοποίηση 
3) Τάγγιση 
4) ............




πηγές και σημειώσεις

Ελένη Ε. Ιωακείμογλου
Τα Οργανικά Υλικά στην Τέχνη και τη Αρχαιολογία
ΤΟΜΟΣ  Α' : ΛΙΠΗ & ΕΛΑΙΑ, ΦΥΣΙΚΑ ΚΕΡΙΑ & ΦΥΣΙΚΕΣ ΡΗΤΙΝΕΣ
εκδόσεις  ΙΩΝ
__________

Κώστα Πλακωτάρη
ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΗ

___________

Theophili, qui et Rugerus, presbyteri et monachi, libri III. de diversis artibus: seu, Diversarum artium schedula (1847)

 https://archive.org/details/theophiliquietr01hendgoog

__________________
( Google eBook )

 Theophili, qui et Rugerus, presbyteri et monachi, libri III. de diversis artibus: seu, Diversarum artium schedula 

 http://books.google.gr/books/about/Theophili_qui_et_Rugerus_presbyteri_et_m.html?id=wo4EAAAAYAAJ&redir_esc=y

http://bks9.books.google.gr/books?id=wo4EAAAAYAAJ&printsec=frontcover&img=1&zoom=1&edge=curl&imgtk=AFLRE71ZIMCW4Aq0J323waC1cucBgnifq7AJLDWQd9glZbpjnVfWBEAu_j8STO7B3NoSd2qIPYjZoxRtQdH3h8lSxzxSUTFaM9l_EsJJ2k5jsK1KAfjrBUk 













............... it is rather carelessly given by him, contains, directions for dyeing skins, making coloured glass, the composition of colours, varnishes, &c., and a description of various substances used in the arts. Linseed oil is thus noticed in it. « Lineleon, ex semine lini fit, » p. 372, is the λινηλιον of Dioscorides and the λινόλαδον of the modern Greeks; linseed oil. ................

___________________

http://www.calcitesunoil.com/WashingLiinseedOil.html
WashingLinseedOil.html
 http://www.dannyvanryswyk.com/ dannyvanryswyk.com
____________________________

 ΧΗΜΕΙΑ ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΤΕΧΝΑΣ 
...υπο ΞΑΥΕΡΙΟΥ ΛΑΝΔΕΡΕΡ 
// ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1846





 
____________________________

www , πηγές και σημειώσεις


ΛΙΠΗ
 http://img.pathfinder.gr/clubs/files/12413/10.html

Ο βαθμός κορεσμού των λιπαρών οξέων εξαρτάται από τον αριθμό των διπλών δεσμών υδρογόνου μεταξύ των ατόμων άνθρακα. Όταν στην αλυσίδα ενός λιπαρού οξέος ,όλες οι μονάδες συγγένειας των ατόμων άνθρακα είναι ενωμένες, τότε το λιπαρό οξύ θεωρείται κορεσμένο. Όταν στην αλυσίδα υπάρχει μόνο ένας διπλός δεσμός τότε το λιπαρό οξύ θεωρείται μονοακόρεστο. Όταν περιέχονται περισσότεροι από ένας διπλός δεσμός το λιπαρό οξύ θεωρείται πολυακόρεστο.Τα λιπαρά οξέα που περιέχουν διπλό δεσμό που συνδέει τα δύο άτομα άνθρακα είναι δυνατό να υπάρχουν σε δύο γεωμετρικές μορφές: cis και trans. Τα cis-λιπαρά διαφέρουν από τα trans-λιπαρά ως προς τις ιδιότητες του.
____________________________
http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse...ARAKI_2009.pdf
http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse...ARAKI_2009.pdf

βλ. 1.1 Κατηγορίες λιπαρών οξέων / σελ. pdf -18


τα οποία έχουν σχέση με την ρευστότητα των ελαίων και όχι μόνον.
 http://www.iama.gr/ethno/oxea_files/...is_Marinos.pdf

Είναι η cis διαμόρφωση των ακόρεστων λιπαρών οξέων που εμποδίζει το πακετάρισμα των λιπαρών οξέων στις κυτταρικές μεμβράνες και έτσι αυξάνει τη ρευστότητα τους.
_______________________

youtube YouTube - Fear of Fat: Cis/Trans isomer structures
 http://www.youtube.com/watch?v=TNrMIdzvRww
YouTube - cis trans isomers
____________________________

Όλα αυτά όμως και η βαθύτερη γνώση τους αφορούν τους συντηρητές έργων τέχνης και λιγότερο έναν ζωγράφο. Άν αναφέρομαι αποσπασματικά..... το κάνω μόνο και μόνον για κάποιον που θα ενδιαφερόταν να ξεκινήσει για μια βαθύτερη γνώση ή έστω να έχει μια ερασιτεχνική ασχολία παρακολουθώντας ενημερωτικά τις εξελίξεις στην τεχνογνωσία και τις εφαρμογές της σύγχρονης συντήρησης. Για όλα αυτά θα πρέπει να ανατρέξετε στην ξένη βιβλιογραφία / υπάρχουν και κάποια βιβλία στα ελληνικά και απο έλληνες επιστήμονες και φυσικά να αναζητήσετε στο διαδίκτυο οτιδήποτε σχετικό ( όπως, αναφορές και ιστορικά συντήρησης* φορητών εικόνων απο τούς συντηρητές τους, κ.ο.κ. ). 
__________________________

http://eureka.lib.teithe.gr:8080/bit...pdf?sequence=1
___________________________
 http://www.childhealth.ac.cy/Abstrac...005transFA.pdf
____________________________
ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ - ΛΙΠΗ (EUFIC) http://www.eufic.org/article/el/expi...cs-fats_greek/ ___________________________
Trans 
Trans λιπαρά οξέα | Χημικός - Chemist.gr http://www.chemist.gr/2010/01/2721/ ___________________________

http://www.iama.gr/ethno/oxea_files/...is_Marinos.pdf

(..........................) Τα λιπαρά οξέα είναι καρβοξυλικά οξέα με συχνά μακριές αδιακλάδωτες αλιφατικές αλυσίδες, οι οποίες μπορούν να είναι κορεσμένες η ακόρεστες. Τα λιπαρά οξέα με μόνο απλούς δεσμούς ονομάζονται κορεσμένα επειδή είναι κορεσμένα με το μέγιστο αριθμό ατόμων υδρογόνου που μπορούν να ενωθούν με κάθε ένα από τα άτομα άνθρακα του μορίου. Με άλλα λόγια όλοι οι άνθρακες του μορίου είναι συνδεδεμένοι με δύο άτομα υδρογόνου εκτός από τον άνθρακα της καρβοξυλικής ομάδας που δεν ενώνεται με κανένα και τον άνθρακα στο άλλο τέλος της αλυσίδας (ωμέγα άνθρακας) που είναι ενωμένος με τρία άτομα υδρογόνου. Τα λιπαρά οξέα με ένα διπλό δεσμό καλούνται μονοακόρεστα ενώ αυτά που περιέχουν περισσότερους του ενός διπλούς δεσμούς ονομάζονται πολυακόρεστα. Η διαμόρφωση της γεωμετρίας των γειτονικών ατόμων υδρογόνου, στα άτομα άνθρακα που ενώνονται με διπλό δεσμό, μπορεί να είναι Cis, όταν είναι στην ίδια μεριά ή trans όταν είναι στην αντίθετη (......................)
 _______________________________

Flax genetic resources in Europe: ad hoc meeting, 7-8 December 2001, Prague ... By Lorenzo Maggioni, International Plant Genetic Resources Institute

Flax genetic resources in Europe: ad ... - Google Books
Flax genetic resources in Europe: ad ... - Google Books
________________________________

Medical botany, or, Illustrations and descriptions of the medicinal plants ... By John Stephenson, James Morss Churchill
http://books.google.com/books?id=IYM...ssimum&f=false
Medical botany, or, Illustrations ... - Google Books
 ________________________________

ΦΤΙΑΧΝΩ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ: Το λινάρι
 http://www.ftiaxno.gr/2010/03/blog-post.html

Άλλες πολύ σημαντικές πληροφορίες για την φαρμακευτική χρήση του λιναριού μπορείτε να διαβάσετε και εδώ:
http://curezone.com/forums/fm.asp?i=50365 http://www.beckwithfamily.com/indexf.html
________________________________


                                                                                     Θεόδωρος Παππάς