Ελαιογραφία _σημειώσεις 1

Βασικά υπάρχουν τρία λάδια πού χρησιμοποιούμε, τό Λινέλαιο, τό Καρυδέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο.

Μιά καλή αρχή, άν δουλεύουμε μέ έτοιμα χρώματα ( πάστες σέ σωληνάρια ή βάζα ) είναι τό λινέλαιο.
Τά έτοιμα χρώματα τών εταιρειών περιέχουν πολύ λάδι , οπότε τό λάδι μας θά τό χρησιμοποιούμε σπάνια ή μέ περίσκεψη καί η περαιτέρω επεξεργασία τών χρωμάτων θά γίνεται μέ νέφτι καί ρητινικό βερνίκι ( medium ) ή Λινέλαιο -ηλίου. 
Τά ρητινικά βερνίκια τά φτιάχνουμε μόνοι μας καί τά χρησιμοποιούμε ώς
α) βερνίκια ρετούς. 
β) medium πού αναμιγνύουμε μέσα στά χρώματα, 
γ) τελικά βερνίκια. 
Αυτές οί ρητίνες είναι η Δάμμαρη καί η Μαστίχα ( σέ κάποιες περιπτώσεις, τό λιβάνι καί τό κολοφώνιο )

Σκόνες Χρώματος ( Pigment )

Άν δουλεύουμε μέ σκόνες χρωμάτων, τότε τό Λινέλαιο ή τό Καρυδέλαιο είναι δύο καλές επιλογές. Μιά εύκολη αρχή είναι μέ τό Λινέλαιο. 
Κάθε χρώμα απαιτεί λιγότερο ή περισσότερο λάδι ( από ένα άλλο χρώμα ). Πάντοτε όμως βάζουμε τόσο ωστε νά έχουμε στό τέλος μία "σφικτή" πάστα, χωρίς κόκκους αδιάλυτου χρώματος καί υπολογίζοντας ότι μετά θά προσθέσουμε τό ρητινικό "βερνίκι" medium  καί μιά μικρή ή μέση ποσότητα νεφτιού ανάλογα μέ τό τί θέλουμε νά κάνουμε μέ αυτό τό χρώμα ( διαφάνειες, παχιές στρώσεις, κλπ ) Τό ρητινικό βερνίκι medium πού βάζουμε στό τρίψιμο τών χρωμάτων, μπορούμε νά τό συνδυάσουμε μέ τό λινέλαιο -ηλίου.


π.χ, η ψημένη ώχρα θέλει περίπου 40% λάδι ( Λινέλαιο )
 ενώ τό μπλέ τού κοβαλτίου από 50% μέχρι καί 140% , συνήθως 100% 
 Όλα αυτά κάποια στιγμή μαθαίνονται μέσα από τήν πρακτική καί τήν αναζήτηση ( βιβλία, μαθήματα, κλπ )

   Αγοράζουμε πάντα τά υλικά μας ( χρώματα , διαλυτικά κλπ. ) από εξειδικευμένα καταστήματα ειδών ζωγραφικής καί φαρμακαποθήκες καί όχι χρωματοπωλεία. Εκτός καί άν πειραματιζόμαστε καί μέ υλικά πού μπορούμε νά βρούμε μόνον σέ αυτά ( "πλαστικά χρώματα", σπάτουλες, πινέλα ...) ή τά βοηθητικά εργαλεία γιά τήν προστασία μας από σκόνες καί χημικά μέ μάσκες καί φίλτρα προστασίας, κλπ.
 
Μιά βασική σειρά χρωμάτων μπορεί νά είναι αυτή:

Titanium White 
Ivory Black (*) 
Burnt Umber 
Burnt Sienna 
Yellow Ochre 
Yellow Ochre Deep 
Cadmium Yellow Light 
Cadmium Yellow Medium 
Cadmium Yellow Deep 
Lemon Yellow 
Naples Yellow 
Cadmium Red Light 
Cadmium Red Medium 
Cadmium Red Deep 
Alizarin Crimson 
Vermilion 
Venetian Red 
French Ultramarine 
Blue Cobalt 
Blue Cerulean 
Blue Prussian 
Blue Pthalocyanine 
Blue Chrome 
Oxide Green 
Green Earth 
Viridian ( Vert Emeraude )

(*) Τά μαύρα χρώματα πού διαθέτουμε, είτε σέ μορφή πάστας είτε σέ σκόνες γιά τήν ελαιογραφία, Ivory Black, Vine Black, Lamp Black, κλπ, μπορούμε νά τά αναμιγνύουμε μέ άλλα χρώματα χωρίς πρόβλημα, αλλά άν θέλουμε νά τά απλώσουμε "καθαρά" όπως μάς δίνονται π.χ, νά χρωματίσουμε ένα μαύρο ρούχο ή ένα μαύρο αντικείμενο, (ένα βάζο ή ένα αυτοκίνητο, ή ...) τότε έχουμε "πρόβλημα". 
Σέ αντίθεση μέ τίς διάφορες τέμπερες, στό λάδι τά μαύρα έχουν άσχημο, βαρύ λιπαρό ή στεγνό σάν σοβάς αποτέλεσμα καί η χρήση ενός βερνικιού δέν σώζει τήν κατάσταση. Εκτός καί άν θέλουμε αυτό τό αποτέλεσμα. Άν θέλουμε όμως τά μαύρα μας νά δένουν μέ τόν γενικό τόνο πού δίνουν καί τά άλλα χρώματα τού έργου μας, πρέπει τά μαύρα νά τά βγάζουμε μέ τήν ανάμιξη άλλων χρωμάτων. Ανάλογα τώρα άν θέλουμε ένα μπλεδίζον μαύρο ή ένα καφετί ή πράσινο ...καί πάει λέγοντας, τό κανονίζουμε μέ ποιά χρώματα θά επιλέξουμε καί σέ ποιές αναλογίες μεταξύ τους.

εδώ θά φέρω ένα παράδειγμα ( χρησιμοποιόντας χρώματα Old Holland ) γιά νά έχουμε ένα μπλεδίζον μαύρο. 
Σέ ίσες ποσότητες ( περίπου ) αναμιγνύω τρία χρώματα

α) Madder ( Crimson ) Lake Deep Extra [ C 28 ] 
β) Viridian Green Deep [ D 47 ]  
γ) Prussian Blue Extra [ A 34 ]

>> άν θέλουμε νά κλείνει πρός τό καφέ θά βάλουμε μεγαλύτερη ποσότητα τού Crimson [ C 28 ] από τά άλλα δύο καί ίσως μεγαλύτερη τού Viridian από τό Prussian. 
>> άν θέλουμε ένα ψυχρό μαύρο πρός τό πράσινο, τότε τό Viridian [ D 47 ] πρέπει νά υπερισχύει τών άλλων δύο, κοκ.

..πιό απλά μπορούμε νά συνδυάζουμε παίζοντας μέ τίς αναλογίες μεταξύ τών χρωμάτων 
α) Καρμίνιο + Πρασινο σμαραγδί + Σκούρα Όμπρα  
β) Καρμίνιο + Πρωσικό μπλέ _καί έχουμε ένα βιολετί μαύρο 
γ) σκούρα Όμπρα + Καρμίνιο + Πρωσικό μπλέ  κλπ.



εφαρμογές  _ σημείωση -1
 
Κάτι πού μπορεί νά μάς προβληματίσει ( καί συναντάμε συχνά στήν ζωγραφική μέ λάδι ) μπορεί νά είναι τό εξής: 
π.χ, έχουμε ένα κόκκινο ύφασμα μέ έντονες πτυχώσεις καί θέλουμε νά τονίσουμε τά σημεία πού πέφτει περισσότερο τό φώς. Στά μάτια μας, τό κόκκινο στά σημεία εκείνα είναι ανοικτότερο καί φωτεινότερο. Τί κάνουμε γιά νά τό ανοίξουμε; Άν αναμίξουμε κόκκινο μέ λευκό θά έχουμε ..ρόζ. Μιά απλή καί στοιχειώδης βάση γιά νά "φωτίσουμε" τό κόκκινο χρώμα τού υφάσματος, στό παράδειγμά μας, είναι τά κίτρινα χρώματα.

Μέ αυτά θέλω νά πώ οτι οι μείξεις τών χρωμάτων στήν ζωγραφική μέ λάδι γιά τά ανοίγματα τών τόνων τους "σπάνια" ( ; ) έχουν ως βάση τό λευκό, άσχετα άν σέ κάποιες περιπτώσεις στήν κορυφωσή τους μπορεί νά έχουν μέχρι καί καθαρό λευκό.

Τέλος υπάρχουν διάφορες ποιότητες χρωμάτων. Στά έτοιμα χρώματα ( σωληνάρια ) έχουμε τίς σειρές studio πού είναι φθηνές καί η τιμή είναι ίδια σέ όλα τά χρώματα τής εκάστοτε σειράς. Είναι χρώματα νοθευμένα γιά αύξηση τού όγκου τους. Καί οί "επαγγελματικές" σειρές πού ανάλογα μέ τήν κατηγορία ( Α, Β, C, D, E  ή  1,2,3,4,5 ) πού ανήκει τό κάθε χρώμα έχουμε καί άλλη τιμή.

Νέφτι

Τό νέφτι είναι τό καλύτερο διαλυτικό καί στεγνωτικό στήν ελαιογραφία. 
Αυτό πού θά χρησιμοποιήσουμε πρέπει νά είναι νέφτι διπλής απόσταξης. 
Τό προμηθευόμαστε είτε από κάποια φαρμακαποθήκη είτε από τά καταστήματα ζωγραφικών ειδών καί πάλι μόνον άν δέν είναι χύμα. Πρέπει νά φέρει τήν ετικέτα τού παρασκευαστή του. Φυλάσσεται καλύτερα σέ γυάλινα χρωμα-τισμένα μπουκάλια μέ βιδωτό καπάκι καί σκοτεινά δροσερά μέρη. Τό χρώμα του πρέπει νά είναι καθαρό καί διάφανο, σχεδόν όπως τού νερού. Μέ αυτό επίσης φτιάχνουμε τά ρητινικά βερνίκια μας. Η χρήση του όμως πρέπει νά γίνεται μέ φειδώ γιατί δέν πρέπει νά ξεχνάμε ότι δέν είναι συνδετικό όπως τά λάδια μας καί η υπερβολική σέ ποσότητα χρήση του θά επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα, ( μαύρισμα, σκασίματα κλπ ).
 
Λινέλαιο

Τό λινέλαιο πού χρησιμοποιούμε είναι αυτό τής ψυχρής έκθλιψης. Προμηθευόμαστε μόνον αυτό πού φέρει ετικέτα εταιρείας πού παρασκευάζει καί τά χρώματα ζωγραφικής. Τό λινέλαιο τών χρωματοπολείων είναι θερμής έκθλιψης καί νοθευμένο μέ προσμίξεις άλλων φθηνότερων λαδιών, 
π.χ, κραμβέλαιο, βανβακέλαιο, ορυκτέλαιο κλπ. 
μέ λάδια δηλαδή πού μπορεί νά είναι καλά, π.χ, γιά εξωτερικούς ελαιοχρωματισμούς σέ οικοδομικές εργασίες, αλλά καταστροφικά στήν ζωγραφική μέ λάδι.

Καρυδέλαιο

Τό καρυδέλαιο τό προμηθευόμαστε από φαρμακαποθήκες ή μέ παραγγελία σέ κάποιο φαρμακείο. Υπάρχει καρυδέλαιο μέ τήν ένδειξη Α΄ καί μέ τήν ένδειξη Β΄ . Επιλέγουμε αυτό μέ τήν ένδειξη Α΄. 
Τό Α΄καί τό Β΄ υποδηλώνουν τά δύο "εξαγώγιμα" στάδια κατά τήν παρασκευή του μέ ψυχρή πίεση. 
Τό Α΄ βγαίνει καθαρότερο, ενώ τό δεύτερο ( Β') περιέχει καί διάφορες φυτικές ουσίες. 
Οί εταιρείες παρασκευής χρωμάτων ζωγραφικής δέν τό χρησιμοποιούν γιατί ταγκιάζει καί δέν διατηρείται στά σωληνάρια γιά πολύ καιρό όπως τό λινέλαιο καί τό παπαρουνέλαιο. 
Άν θέλουμε νά τρίβουμε μόνοι μας τίς σκόνες τών χρωμάτων, τότε είναι μιά πάρα πολύ καλή επιλογή ( για άμεση εφαρμογή ).

επιφάνειες ζωγραφικής
 
Τόν πρώτο ρόλο παίζει η επιφάνεια πού θά απλώσουμε τά χρώματα. Αυτή η επιφάνεια μπορεί νά είναι ένας ( βανβακερός ή από λινό ) μουσαμάς σέ τελάρο ή τεντωμένος απλώς σέ κάποια επιφάνεια ( π.χ, ξύλο. κλπ. ). 
Προετοιμασμένο ξύλο ( π.χ. ύφασμα, ..όπως τό τουλπάνι κολλημένο σέ ξύλο καί περασμένο μέ λευκή ή άλλου χρώματος επίστρωση, αποτελούμενη από γύψο, κάποιο λευκό χρώμα. νερόκολλα, κλπ, κλπ. ). 
Μουσαμάς κολλημένος σέ χοντρό χαρτόνι. 
Χαρτί ακουαρέλας κολλημένο σέ ξύλο "απορροφητικό", όπως τό κόντρα πλακέ θαλάσσης. Καί πολλά άλλα....

Ανάλογα μέ τήν τεχνική πού θά ακολουθήσουμε, ( δηλαδή άν π.χ, θά ζωγραφίσουμε μέ λεπτές επάλληλες ημιδιάφανες καί " διάφανες" στρώσεις χρώματος, πού απαιτεί ότι κάθε στρώση θά στεγνώνει πρώτα πολύ καλά καί μετά θά περνάμε τήν δεύτερη από πάνω, κ.ο.κ ) πρέπει νά επιλέξουμε μία επιφάνεια πού θά είναι ημιαπορροφητική καί όχι "κλειστή". Η ημιαπορροφητική ή η μή απορροφητική ( κλειστή ) επιφάνεια ζωγραφικής, έχει νά κάνει μέ τήν επίστρωση πού εφαρμόσαμε στόν μουσαμά ή στό ξύλο ή σέ οποια άλλη επιφάνεια έχουμε επιλέξει. Η κιμωλία καί ό γύψος επιτρέπουν απορροφητικές καί ημιαπορρο-φητικές επιφάνειες ενώ η μαρμαρόσκονη κλείνει τήν όποια απορροφητικότητα, όλα αυτά βέβαια σέ σχέση καί μέ τά άλλα υλικά, τό είδος τού μουσαμά, τού ξύλου, τής κόλλας αλλά καί πιθανές προσθήκες φορμόλης ή ρητινών κλπ, κλπ.

Όλα αυτά τά αναφέρω, γιατί η επιφάνεια ζωγραφικής είναι τής ίδιας σημασίας μέ τήν ποιότητα τών χρωμάτων, τών διαλυτικών, τών βερνικιών, κλπ. καί όλα αυτά μαζί έχουν νά κάνουν μέ τό τελικό αποτέλεσμα πού θά θέλουμε νά έχει τό έργο μας, μάτ ή γυαλιστερά χρώματα, κλπ., αλλά καί τήν συμπεριφορά τών χρωμάτων καθώς τά απλώνουμε ( χρόνοι στεγνώματος αλλά καί αντοχή στόν χρόνο, κοκ ).

πινέλα
 
Αυτό πού προσέχουμε όταν αγοράζουμε πινέλα είναι οτι οί τρίχες τους πρέπει νά μήν είναι τσακισμένες, νά μήν πετάνε αριστερά - δεξιά καί όλες μαζί νά καταλήγουν σέ μία κορυφή, δηλαδή νά μήν είναι διχαλωτές οι καταλήξεις τους. Καί νά έχουν τό πλαστικό σωληνάκι προστασίας. 
Οί εταιρίες γιά προστασία περνούν μέ μία υδατοδιαλυτή κόλλα τίς τρίχες τού πινέλου ωστε νά διατηρούν τό σχήμα τους μέχρι νά πουληθούν καί στά συγκεκριμένα πινέλα τό σχήμα αυτό είναι τό σχήμα τής φλόγας.

 







1) Αυτή τήν κόλλα εμείς πρέπει νά τήν αφαιρέσουμε πρίν αρχίσουμε νά χρησιμοποιούμε τά πινέλα στήν ζωγραφική αλλιώς θά τσακίσουν καί θά καταστραφούν γρήγορα αλλά δέν θά εφαρμόζουν καί τά χρώματα καλά πάνω στήν επιφάνεια πού θέλουμε νά καλύψουμε. 
Σέ ένα βάζο μέ νερό κρεμάμε μέσα τήν άκρη τού πινέλου ( κάθετα ) , τόσο ώστε νά καλύπτονται καλά οι τρίχες του ( χωρίς βέβαια η μύτη τού πινέλου νά ακουμπά τόν πάτο τού βάζου )καί τό αφήνουμε έως καί 24 ώρες γιά νά διαλυθεί η κόλλα σιγά -σιγά μέσα στό νερό. Δέν χρησιμοποιούμε ζεστό νερό.

 
 















 2) Μετά τό βγάζουμε καί μέ τά δακτυλά μας φτιάχνουμε προσεκτικά τήν φόρμα τών τριχών τού πινέλου ώστε νά πάρει τό σχήμα τής φλόγας, όπως πρέπει δηλαδή γι΄αυτό τό είδος τών πινέλων ( καί πάντα φροντίζουμε νά μήν χάνουν αυτήν τους τήν φόρμα, μέχρι τό τέλος τής "ζωής τους" ) καί τό κρεμάμε πάλι κάθετα ώστε τό νερό νά στραγγίξει από τίς τρίχες ( πού κοιτάνε πρός τά κάτω ). 
Σέ αυτό τό πρώτο στάδιο, μάλλον, δέν σκουπίζουμε τό νερό από τό πινέλο μέ κάποιο χαρτί ή πανί.

3) Καί επειδή δέν υπάρχει τίποτα τέλειο σέ αυτόν τόν κόσμο,  όταν κάποιες τρίχες τσακίσουν ή έχουν χωρίσει από τίς αλλες κοιτώντας αλλού, ποτέ δέν τίς τραβάμε αλλά τίς κόβουμε μέ ένα μικρό ψαλιδάκι.

____________________

                                                                Παππάς Θεόδωρος